مختصات: شرقی‌″۰۶ ′۳۴ °۵۳ شمالی‌″۱۷ ′۳۵ °۲۷ / °۵۳٫۵۶۸۳شرقی °۲۷٫۵۸۸۱شمالی / ۵۳٫۵۶۸۳;۲۷٫۵۸۸۱ (نقشه)

فداغ نام دهستانی اِن تِه بخش مرکزی شهرستان گراش تِه جنوب استان فارس تِه ایران واقع بدو. فداغ یَکی از دهستانیَی قدیمی شهرستان لارستان بُدُو که از سال ۱۳۸۸ زِر نظر شهرستان تازه تاسیس گراش اُشتو.

موقعیت و وسعت فداغ

اِن دهستانی تِه جنوب شهر لار قرار اوشن و از توابع بخش مرکزی شهرستان گراش اِن و در حدفاصل ارد و بیرم و صحرای باغ واقع بُدو. اِن دهستانی به طول ۴۸ کیلومتر -از دیده بان تا خلیلی- و به عرض ۲۲ کیلومتر – از شمال اَ کوه بالگوستون و از جنوب اَ گردنه انجیرو- اِن و ارتفاعُش ازسطح دریا ۵۳۱ متر اِن.

جمعیت

جمعیت اِن دهستانی و روستاهیِی اطرافُش جمعاً ۶۴۰۰ نفر اِن. تِه اِن دهستانی ۴ گروه قومی-زبانی زندگی اَکنِن:

«فارسی‌زبونیا» : تِه فداغ ساکن اِن.
«تراکمه» : تِه روستای خلیلی ساکن اِن.
«کورش‌یا(قریش)» : ساکن روستاهیَی دیگر فداغ.
«ترک» : ساکن روستاهیی دیگر اِن.
گویش مردم فداغ ودیده‌بان گویش لارستانی (با لهجه فداغی)،از شاخَه‌یَی فارسی قدیم وپهلوی،اِن.
اِن دهستانی شامل ۹ روستا اِن.

دهستان فداغ موقع غروب

پیشهٔ مردم
کشاورزی، دامداری، صنعت و خدمات پیشهٔ اکثر اهالی اِن. کم‌آبی و هوای نامساعد و شوری اراضی، کشاورزی را با محدودیت‌هایی روبرو اُشکُوردو. وله به واسطَی همت کشاورزیا اِن منطقَی تِه ردیف مناطق زراعی قرار اُوشگُوروتو. راه‌اندازی کارخونَیَی نئوپان، آجرپزی، سنگ شکن، مرغداری و گاوداری باعث اَ وجوداَندوی فرصت‌یَی شغلی سِی مردم منطقه بُدو. لازم به ذکر اِن که تعداد زیادی از مردیا و جوونیَی فداغ تِه کشوریَی عربی حوزه خلیج فارس، همچنین شهریَی ایران از جمله شیراز، بندر عباس، مشهد و اصفهان اَ تجارت و کسب و کار مشغولِن، گفتنی اِن طبق آماری که تِه دست است حدود ۲۰۰۰ نفر از فداغینیا تِه بندرعباس ساکن اِن.

اماکن فرهنگی
مراکز آموزشی تِه فداغ یَک دبستان پسرونَه و یَک دبستان دخترونَه اِن. همچنین تِه تمام روستاهیَی حومَه دبستان وجود اُوشِن. مدرسَه یَی راهنمایی و دبیرستان و مراکز پیش دانشگاهی دخترونَه و پسرونَه هم از دیگر مرکزیَی آموزشی دهستان اِن. کتابخونَی بزرگ مهدیَه با چندین هزار جلد کتاب وَ صورت کامپیوتری تِه اکثر مسایل و موضوعیا که به همت چند تن از جوونیا راه‌اندازی بُدو، پذیرای مراجعین و طالبان فرهنگ و دانش اِن.

اماکن مذهبی

حسینیه : تِه فداغ دو تا حسینیَه به نامیَی حسینیه جامع و حسینیه وحدت وجود اُوشن که تِه ماه‌یَی رُمَضون و محرم عزاداریَی حسینی اَ اِن دو تا مکانی اَتَین و سِی مولاشُون عزاداری اَکنِن.
مسجد: تِه فداغ چندین مسجد وَ نام‌یَی مسجد جامع و مسجد قتال و مسجد صاحب الزمان و مسجد رسول اکرم(ص)(زارحسینی) وجود اُوشِن. مسجد رسول اکرم(ص) در قدیم وَ نام مسجد زایر حسینی مشهور اُوند که توسط شخصی وَ نام زار حسین ساخته بُدو و اخیراً بازسازی شده بُدو.
امامزاده : تِه فداغ چندین آرامگاه امامزاده وجود اُوشِن که یَکی از اِینیَی پَــلینِه مسجد جامع و یَکی تِه بالَگُوستُون اِن. همچنین امامزاده میر ابول به معروف وَ پیرِ بُل تِه ۹ کیلومترینِ جادَّی فداغ- بیرم واقع بُدو.
روستاهیَی اطراف

روستاهیَی دهستان فداغ
بشیرآباد • حسین آباد • خلیلی • دیده بان • علی آباد • کنگریشه • لبشکن • محمدزینا •محمدعباسی

آثار و اماکن تاریخی

قلعه مَیمَی.
سدّ گُمپُو.
قلعه سِییَو.
قلعه دولُو .
آسیو آبی فداغ
چهارطاق فداغ
تل آتشکده: تِه ۱۵ کیلومترینِ غرب فداغ نزدیک قلعه مَیمی یَه تپَّی باستانی وجود اُوشِن که قدمتُش و] دوران قبل از اسلام وِیگَردِه. اِن مکانی یَکی از پرستشگاه‌یَی زرتشتیان فداغ بُودُو.
بالَگوستُون
تِه ۵ کیلومترینِ شمال دهستان فداغ تِه دامنه جنوبی کوه‌یَی عظیم بالَگوستُون(نزدیک گردنه بالَگوستُون)که ادامهٔ رشته‌کوه زاگرس جنوبی اِن، یَک منطَقَی خوش اُو و هوا و سرسبزی وجود اُوشِن که دارای چشمهٔ دایمی اُو و فَصیل و درختیَی لیمو اِن. همچنین یَه زیارتگاهی تِه بالَگوستون واقع بُدو که پذیرای زایرین از منطَقَیَی همجوار اِن. در گذشته نه چندان دور آسیوِ آبی بالَگوستُون رونق فراوانی اُوشبُدو که اُوُش از چشمه و قنات اطراف تامین اَبُودُو. وَرِ فَصیلیا برج دیده بانی هم وجود اُشِن.

قنات‌یا و آسیاب‌یَی آبی و اُوِ فداغ
تِه منطقَی فداغ چندین آسیوِ آبی و رشته قنات‌یَی زیادی بُدو که تا ۵۰ سال قبل رونق اُش بُدُو و بعدُش از رونق اُفتَدُو. از جمله قنات‌یا یَکی «قنات حسن آباد» و یَکیدُو «قنات جعفرآباد» اِن.

سدّ گُمپو
تِه ۳ کیلومتری جنوب فداغ واقع بُدُو. مصالح مورد استفادَه تِه سدّ، سنگ و ساروج اِن. طول تاجُش حدود ۲۵ متر وارتفاعُش ۲۲ متر و ضخامت سدّ ۶ متر اِن. قدمت ساخت اِن سدّی بر طبق آثار به جاماندَه وَ دوره زرتشتیان وِیگَردِه و در حین حمله افغان‌ها قسمتیش تخریب بُدُو. زِر سدّ، یَک چشمه‌َی اِن که سِی درمان امراض پوستی مفید اِن.

قلعه سِیَو
از آثاری که وامُوندو و تِه قلعه سِیَو موجود اِن و گَودیَی که وَ صورت غیر قانونی شُونکُوندُو؛ معلومِن که قدمتُش اَ دوران قبل از اسلام وِیگَردِه و مُوچین یَی که تِه اِن قلعَی شُنوادِدُو ارزش زیادی از لحاظ معنوی و تاریخی اُوشِن. آثاری که از قلعه سِیَو وامُوندو، شباهت‌یَی با قلعه میمی فداغ اُوشِن.

چهار طاق
یکِیدُو از آثار تاریخی فداغ مکانی سنگی اِن که هشت تا ستون جُدُو از هم تِه دو قسمت اُشِن که یَکی از قسمت‌یاش خراب بُدُو با سقفی گنبدی شکل اِن.