از خنج که به طرف لامرد حرکت میکنی اولین روستایی که پشت سر میگذاری ،یعنی از کنار آن عبور میکنی روستای چاطوس ،مز،آشنا که جاده از داخل این روستاها عبور نمیکند ،بلکه به دوراهی میرسی که یک راه آن به این روستاهای ذکر شده وادامه مسیر به طرف شهرستان لامرد به روستاهای هنگنویه،هفتوان ودوباره دوراهی که به دوراهی/ سید/میشناسندواین بارما در مسیر لامرد قرار نمیگیریم بلکه در امتدادجاده ای دیگر به طرف سمت چپ حرکت میکنیم و بعد از پشت سر گذاشتن روستای کوچک چاه مینا،وارد دشت سرسبز و زیبایی البته در موسوم بهار میرسیم به نام باغان که به زبان عامیانه باغون مینامند…این روستا واین دشت به طور طبیعی در جای زیبایی قرار گرفته که اطراف این دشت کوهای زیبا که در قسمتی که ورودی دشت باغون میباشد امتداد کوها پایان یافته وهمچون دروازه ای زیبا به روی دشت گشوده میشود..باغون اولیه بر روی کوهی درسمت شمال روستای فعلی به نام قلعه کوه واقع بوده که زیبایی منحصر به فردی دارد…ترس از حمله اشرار و راهزنان علت اصلی واقع شدن ده برروی این کوه بوده است ..در قسمتی که به سمت بالای قلعه کوه میرسی پله هایی درست شده از سنگ وساروج که در حدود ۳۰ پله میباشد …نگاهی به پله ها می اندازیم در اولین نگاه سختی کار را میبینیم وشگفتی کار…بر روی این کوه وقلعه چاهی حفر کرده اند که عجیب وباور نکردنیست….. این چاه که به نام چاه دلو مشهور میباشد ،اندازه ان را به زبان محلی سه من ونیم رسته ویا نخ میباشد که اگر بر اساس امروز متر کنی چند کیلومتر میباشد….بعد از چندین سال سکونت در کوه به علت جمعیت زیاد و نبود جاو به طبع برگشتن آرامش وامنیت به ده،ساکنین به دشت می ایندو باغون امروز را بنا میگذارند …این روستا از ابتدا شامل چهار طایفه بوده …که رئیسها از نوادگان ریسعلی دلواری از دشتستان بوشهر میباشند که ابتدا به روستای بیغرد خنج وسپس بعد از زاد وولد که چندین برادر میشوند ویکی از انها به نام ریس شمسی به باغان میایید ودر ادامه خدمتتان عرض میکنم که چطوری تا امروز پیش امده اند…هنوز هم همان چهار طایفه امروز ترکیب انسانی این روستا را تشکیل میدهند…کدخدایی در این روستا براساس مال ودارایی وقدرت وشجاعت بوده .از ریس نعمت تا ریس کریم ..ریس اسماعیل و در مدتی در دست جعفر نام اسدی از طایفه قاسم جمالی بوده که بعد از ایشان ریس محمد صادق باغونی با ۱۸سال سن .. و تا انقلاب ۵۷ کدخدای باغون بوده و هنوز در قید حیات میباشند..از مکانهای تاریخی باغون به چشمه مهکیان اشاره کنم که در بلوک اطراف از شیرینی این آب هنوز تعریف میکنند.این چشمه با ۷۷ پله زیر زمینی به پایین که با ساروج و گچ ساخته شده که بعدها به دلیل حفر چاه آبرسانی در کنار این چشمه ،چشمه روز به روز خشک شده که امروز تنها اثار به جا مانده همان زیر زمینی وپله هاست…مکانهای دیدنی به باغهای اطراف باغون به نام تیپل وفاریاب وخیرآبادو تنب گت وآسیاب آبی و…ودو غار …….میباشد…

بافت باغان

….در یاداشتهای قبلی ام برایتان از چگونگی بوجود امدن باغون نوشتم …ازاینکه از آغاز چطوری بوده و مردمانش از کدام طوایف و اینکه جغرافیای این روستا را هرچند کوتاه بود گفتم…اما اینک این موضوعات را بیشتر باز میکنم…هوای باغان در تابستان نسبتا گرم است واین گرمی بیشتر به خاطر قرار گرفتن در گودی ومحصور بودن در وسط کوهای سربه فلک کشیده های زیبایست که اطراف ان قرار گرفته اند..زمستانهای سرد با هوای عالی که این هوای عالی وقتی با بهار زیبایش که در منطقه لارستان وخنج بی نظیر است، همراه میشود،مناظر بسیار زیبایی را همرا میسازد .بهار باغون همه را به سمت خودش میکشاند..مسافرین و مردم عادی بلوک خنج روزهای تعطیلی خود در بهار را بسیار ترجیح میدهند که در باغون باشند…وجود گلهای زیبای شقایق و رنگانگ همراه با اواز بلبلها وگنجشکان دیگر،لحظات زیبایی را مملو از احساسات خوب برای مردم بوجود می اورد ..گویی اینجا بهشتی کوچک است…..وجود بیش از هفتاد تلمبه کشاورزی و کشت گندم وجو در اول مهرماه ودر تابستان گوجه وبادنجان و کنج وخیار سبز وهندوانه…باغون من را در زمره روستاهای تولید کننده محصولات کشاورزی قرار میدهد…

…………………………………………………………………………………..

از لحاظ فرهنگی دراین روستا،بیش از هفتاد درصد مردم باسوادند.یکنفر دانشجوی دکترا بیش از بیست نفر فوق لیسانس و۵۰نفر لیسانس و ۵۰ نفر دانشجوی رشته های مختلف که این تعداد در یک روستای ۸۰۰نفری بی نظیر است…از افراد نامی این روستا در منطقه خنج و اطراف که از روسای ادارات بوده اند ودر حال حاظر هم تعدای از انها همچنان در پستشان ابقا شده اند با افرادی نظیر ۱.امان اله فتحی ریاست سابق اداره اموزش و پرورش اوز،جویم،وخنج که در حال حاظر بازنشسته شده..۲.استاد منصور غفوری مدیر سابق آموزش وپرورش شهرستان خنج که در حال حاظر استاد دانشگاه میباشند…۳.عبدالغفور غفوری که شهردار سابق شهر وراوی شهرستان مهر وبخشدار سابق مرکزی خنج بودند و۴.حسین زمانی که مدیر اموزش وپرورش بخش اشکنان لامرد بودند و۵. بهرام زمانی ریس فعلی اداره اموزش وپرورش بخش اوز لار میباشند….

باغون من یک مدرسه راهنمایی ویک مدرسه ابتدایی و دارای خانه بهداشت .۵شبکه تلوزیونی..آب آشامیدنی شیرین..جاده آسفالت.مخابرات وتلفن ،آنتن.موبایل..شرکت تعاونی و دهیاری ….میباشد

باغان در لغت نامه دهخدا

باغان . (اِخ ) قریه ای است هفت فرسنگی میانه ٔ جنوب و مغرب خنج . (فارسنامه ٔ ناصری ). دهی است از دهستان خنج بخش مرکزی شهرستان لار که در ۱۳۲ هزارگزی شمال باختر لار در دماغه ٔ خاوری کوه هنا در جلگه واقع است . ناحیه ای است گرمسیر و مالاریایی دارای ۲۷۷ تن سکنه وآب آن از چاه تأمین میشود. محصول عمده ٔ آن غلات و خرما و شغل مردمش زراعت و راه آن مالرو است . (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۷).