وزلی روستایی برفراز اورامان لهون

نوشته : نورالدین سعیدیانی

منطقه اورامانات زیباییهای خود را به تمامی جهانیان معرفی کرده است واین معارفه فقط از طریق ایجاد سایتهای اینترنتی و وبلاگهایی است که توسط جوانان با ذوق و تحصیلکرده های دانشگاهی نگارش یافته است

روستای من که متاسفانه از نظر جغرافیایی از آن دورم ولی دائما با آن زندگی می کنم و زیبایهاش آرامش خاصی را برای هر رهگذری به ارمغان می آورد . هرگاه در تابستانها خستگی مفرط و آب و هوای خشک شمارا کلافه می کند آب چشمه معدنی قما چنان شما را میزبان میکند که تمامی خستگی خود را فراموش می کنی در وسط آبادی مسجدی است قدیمی در كنار درختان سربه فلك كشیده گردو كه محل تجمع مردم و بازی بچه ها ودر كنار چشمه های پر از آب قرار دارد ، روستا با تمام صفا و صمیمیتش و مردمان سختكوش و زنان زحمتكشش امید به زندگی را در دل آنان دوچندان می كند .

از نظر بافت معماری کلیه خانه ها از سنگ ساخته شده اند وچوب نیز در ساختمان منازل نقش بسزایی دارد.شغل غالب مردم باغداریست ومحصولات باغی فراوان است اما آنچه وزلی را به عنوان روستایی نمونه ودارای محصولات باغی اشتهار داده است میوه گردو و انار است. گردوی وزلی درکل منطقه شهرت زیادی دارد. باغهای وزلی ومخصوصاً باغهای سرسبز این روستا از اول آبادی تا کنار جاده نوسود به طول حدود ۵کیلومتر امتداد یافته اند ومردم زحمتکش روستا به دلیل اینکه جاده ماشین رو تاکنون به داخل باغات کشیده نشده است، محصولات خود را با کول ویا با چهار پا به داخل روستا حمل می کنند.

وزلی همچنان كه از اسمش پیداست از وژاه وزی گرفته شده است به معنی گردومی باشد

.موقعیت جغرافیایی

روستای وزلی چهار كیلومتری شهر نوسود از روستاهای تابعه شهرستان پاوه در محدوده ۳۵ درجه و دودقیقه تا ۳۵ درجه و سه دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۲۱ دقیقه تا ۴۶ درجه و ۲۳ دقیقه طول شرقی در ارتفاع حدود ۱۵۶۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است. واز نظر تقسیمات كشوری جزء دهستان سیروان و بخش نوسود قرار گرفته است .

شهرستان پاوه حدوداٌدر ۱۲۰ كیلومتری شمال غربی استان كرمانشاه واقع گردیده است. كه از شمال و شمال شرقی به استان كردستان، از جنوب و جنوب غربی به شهرستان جوانرود و از غرب و قسمتی از شمال غربی به كشور عراق محدود می گردد. این شهرستان با وسعت ۱۲۶۰ كیلومتر مربع با ۱۹/۵ درصد كل مساحت كرمانشاه شامل سه بخش، هشت دهستان و حدود ۱۳۵ روستا(شامل ۸۴ روستای مسكونی و ۵۱ روستای خالی از سكنه) می باشد.بخشهای مختلف آن عبارتند از بخش باینگان شامل دهستانهای شیوه سر، كلاشی، ماكوان، بخش نوسود شامل دهستانهای سیروان، شرام، بخش مركزی شامل دهستانهای شمشیر- هولی و منصور آقایی می باشد. این روستا به عبارتی دیگر جزء اورامان لهون است .

بخش دیگر اورامان را لهون می گویند كه از طریق مشرق و جنوب شرقی به سنندج و كامیاران و از شمال به اورامان تخت و مریوان و از طرف غرب به خاك عراق متصل است در گذشته مركز آن نوسود بوده و اكنون به شهرستان پاوه انتقال یافته است رودخانه سیروان از ابتدای اورامان لهون جریان می یابد و بعد از مشروب كردن اورامان تخت به خاك عراق می ریزد شهرهای جوانرود ‚ روانسر و نودشه نیز در این ناحیه قرار دارند .كوه زیبای شاهو كه سراسر اورامان لهون را زیر چتر خود گرفته در سقط الرس كوه شاهو روستای تاریخی تنگی ور و پلنگان یا پالنگان قرار گرفته است كه در ادوار گذشته حاكم نشین چند قوم كرد بوده و خاطرات تلخ و شیرین فراوانی را در سینه دارد قلعه پلنگان در دهستان ژاوروود واقع شده كه در قرون ششم هجری بوسیله حاكم اردلان برای مركز حكومت خود ساخته است كه كتیبه سنگی بزرگ آن برجای مانده است .تعدادی از روستاهای این ناحیه عبارتند از :۱- نودشه ۲ – خانقاه ۳- دشه ۴- نروی ۵- هیروی ۶ – تشار ۷- شیخان ۸- دزآور ۹- وزلی ۱۰- داریان ۱۱- شوشمی ۱۲- هجیج ۱۳- درآور ۱۴- هانی گرمله ۱۵-كیمنه ۱۶- بیرواس ۱۷- شركان ۱۸- كمادره ۱۹- گلال ۲۰-دوآب ۲۱- دره هجیج ۲۲- شینه و..

تاریخ روستا

این روستا از نظر تاریخی بسیار قدیمی است و شاهد مدعا قلعه هایی هستند كه در اطراف روستا قرار دارند بنامهای قلعه سركو و قلعه گاوران كه متاسفانه مورد تاراج وطمع ورزیهای سودجوان قرار گرفته و آثار آن به یغما رفته است ولی هم اكنون آثار صنایع دستی و كوزه های شكسته حكایت از آن می كند . قدیم الایام روستا در چند صد متری پایین تر از موقعیت كنونی قرار داشته و لی در بعد از اسلام بعلت وجود مسجد حضرت عبدالله ابن عمر خانه های جدید در جوار آن بنا شده اند .(لازم به ذكر است حضرت ابو عبیده انصاری وقتی كه مناطق شهرزور و اورامان را به تصرف در آورد به دستور حضرت عبدالله ابن عمر ۹۰ مسجد را در منطقه اورامان ساخت كه بیشتر آنان هم اكنون بازسازی و مورد استفاده و به همان نام درروستاهای اورامانات مشهورند .)

هنگامیكه مسجد روستا را بازسازی می كردیم وآنرا به سمت شمال توسعه می دادیم با قبرهای انبوه از مردگان مواجه شدیم كه به گفته ریش سفیدان، قبرستان متعلق به كسانی است كه قدیم الایام در اثر خشكسالی و قحطی به این روستا پناه آورده و فوت كرده اند و در گورهای دسته جمعی بخاك سپرده شده اند .

ولی متاسفانه از طریق علمی مورد بررسی قرار نگرفت و مجددا به خاك سپرده شدند .

در جنگ جهانی دوم در كنار روستا در دشت دولیه پادگان نیروهای ارتش ایران نیز وجود داشته كه آثار آن تا چند سال گذشته وجود داشت همچنین مورد تاخت وتاز نیروهای عثمانی نیز قرار گرفته است .

ولی در تاریخ معاصر جنگ تحمیلی این روستا خط مقدم جنگ بودودائمادر تیر رس و هجوم آتشبارها وتوپهای سنگین بعثی بود و مردم روستا تا آخرین روزهای جنگ مقاومت كردند و باوجود دهها نفر شهید و مجروح اندك تردیدی در دفاع از وطن به خود ندادند..

در اول جنگ كه منطقه در دست نیروهای ضد انقلاب بود روستایمان توسط هلی برد تكاوران

قرار گرفت كه متاسفانه تمامی نیروها شهید شدند كه بعدا خود مردم از سپاه دعوت كردند تا كنترل روستا را برعهده بگیرد .

روستای وزلی پس از قرارداد آتش بس ایران و عراق از سكنه تخلیه شد !! و حدود هفت سال آواره شدند كه در سال ۱۳۷۴دوباره روستا را بازسازی كردند . با اینكه زیباتر و مستحكمتر ساخته شد ولی بعلت عدم اشتغال وكار ۸۰ % اهالی روستا به موطن اصلی خود مراجعت نكردند . كه این مسئله را باید جداگانه از جنبه جامعه شناسی مورد مطالعه قرار داد .

طرح بهسازی روستا نیز از جانب بنیاد مسكن اجراشده و لی متاسفانه چند سالی است كه نیمه كاره رها شده است و باوجود همیاری اهالی روستا و حجم كم كار به پایان نرسیده است .

از طرف دولت محترم و خدمتگذار مساعی زیادی می طلبدكه روستاههای ما كه مهد فرهنگ و اسلامیت بوده اند روز به روز آبادتر و مورد توجه قرار گیرند . تامورد فراموشی قرار نگیرند وبا ارائه خدمات رفاهی و بهداشتی به روستاییان شاهد مهاجرت معكوس از شهر به روستا باشیم .

وزلی در گذر زمان

در تاریخ نه چندان دور وقبل از هفتاد سال گذشته ، روستای خوش آب و هوای وزلی در مسیر راه ارتباطی نودشه – شرکان – نروی بسمت نوسود وعراق قرار داشته است و در این مسیر کاروانیان زیادی حرکت می کردند و در کنار مردم میهمان دوست و خونگرم وزلی و در کنار چشمه بزرگ روستا اطراق می کردند .

این روستا بعلت دارا بودن آب و هوای معتدل محل سکونت ییلاقی بیگ زادگان لهون بوده است که سالیان سال حاکمیت منطقه را در دست داشتند ، فارغ از هرگونه قضاوت در مورد عملکرد آنان ، جایگاه خاصی را در میان مردم داشتند و توانسته بودند محبت توده های مردم را به خود جذب کنند . و شیوه حاکمیت ارباب رعیتی در منطقه کاکمیت داشته است .

کاروانیانی که از روستا می گذشت حامل دسترنج مردم منطقه و محصولات باغی و صنایع دستی بود که بسمت عراق و شامات گسیل می شد و در آنسوی گندم وجو وسایر مایحتاج مردم را تهیه می کردند و به منطقه اورامات می آوردند . که چند ماه از روستا بدور بودندو گاهی چند سال دوری به میان خانواده خود برمی گشتند . آنطور من شنیده ام آنقدر در میان فقر ونداری زندگی کرده اند که توانایی خرید کفش نداشته و با پای برهنه در میان برفها به مسافرت و کاروان می رفتند .

مردمانی زحمتکش که از دسترنج خود بهره می گرفتند و با باغداری و مرتع داری و صنایع دستی روزگار می کذراندند . اینک فرزند زادگان آنان نیز در همین راستا اما با استفاده از تکنولوژی جدید زندگی می کنند . عده ایی به تجارت پیله وری در مرز مشغول و عده ایی در ادارات دولتی و شرکتها وبیشتر جوانان در بخش خدمات و فروشندگی و ساختمان سازی مشغول هستند .اما نباید فراموش کنیم این روستا دارای جوانانی پاک و بدور از مسایل ضد اخلاقی و اعتیاد می باشند . امید واریم همچنان در راه و رسم زندگی مانند اسلاف و گذشتگان سرآمد اخلاق حسنه برای سایر مردم اورامانات باشند .