روستای مشکنان نام روستایی است که بر شمال پایانی رودخانه زاینده رود قرار دارد .هوای تابستان گرم ،شبها بانسیم دلنشین وزمستانه سرد وملایم ،محصولات آن منحصر به گندم وجو وکمی میوه .معنی واژه مشکنان ،مشک همان عطرمخصوص است که از آهوی ختایی می گیرند .وعالی ترین عطرها محسوب می شود و(ان) علامت نسبت وکثرت است .وروی هم یعنی محلی که منسوب است به رایحه مشک ،شاید از این باب که شبها نسیم شرقی بیابان ،عطر گل های بیابانی را به آنجا می آورده است .این روستا در ۴۵ کیلومتر ی نایین واقع شده است.ودر فاصله ۸۵ کیلومتری اصفهان قراردارد.این روستا قدمتی هزار ساله دارد .از سمت شرق به اصفهان ودرشمال آن کوههای جندابه می باشد.در این روستا گویش محلی خاصی هست که ریشه در زبان فارسی دری دارد.کار مردم این روستا کشاورزی وقالی بافی بوده است .که کما بیش ادامه دارد.

پس ارفرونشستن آب ونمایان شدن کوه هاسرزمینهائی خودنمائی کردند که معوای زیستن انسانها شدند. پیدایش مشکنان زمانی آغازشدکه سرسبزی وآب وهوای لطیف وکوهستانی ووزش نسیمهای خنک ازنظرانسانهای وارسته دورنماند وبه همراه ترقی ومتمدن شدن آدمی این وادی نیزبی نصیب نماند. بعد ازخشک سالی که درفلات مرکزی وبالاخص منطقه یزد ،کرمان وشیراز رخ دادبسیاری ازتجارومتمکین شهرهای یادشده به قسمتهای شمالی ایران مهاجرت کردندکه تعدادی ازآنها مخصوصا تجاروصنعتگران که شناخت ازمنطقه داشته وباتوجه به قرارگرفتن مشکنان درجوارجاده ابریشم اقدام به سکنی گزیدن دراین مکان نمودند.

سرسبزی وآب وهوای مساعد وهمچنین همجواری جاده ابریشم به رشدنمودن ورونق اقتصادی مشکنان کمک کردند. مردم ساکن شده درمشکنان پیرو دین زرتشت بوده وزبان زرتشتی رادراین منطقه گسترش دادند. تودشک کنونی وبادافشان وچندنقطه دیگرجزء منطقه چراگاه گوسفندان مشکنانیها بوده وچوب دارها وگله داران مشکنان دامها ی خود را در آن مناطق نگه میداشتند. پس از مدتی تعدادی ازاهالی اطراف نایئن جهت کارچوپانی وکشاورزی به مشکنان مهاجرت مینمایند. درقسمت غربی مشکنان محل دفن امامزاده میرمحمد باقر مشکنان میباشد که درجوار آن تعدادی ازتجار وافراد خاص زمان مدفونندودرگذشته به باغ نور معروف بوده واینک محل دفن اهالی میباشد. جالب است بدانید مشکنان دارای هفت قلعه بوده وبصورت زیر زمینی این قلعه ها به یکدیگرارتباط داشته اند. ولی بخاطرفرسایش خاک وگذرزمان تقریبا قلعه ها ازبین رفته اندوچیز زیادی ازآنها باقی نمانده است.

کدخدامنشی شیوه مدیریتی آن بوده وصنعتهای چاقو سازی،قفل سازی،اسلحه سازی وغیره ازمشاغل صنعتی آن به حساب می آید. صنعت کیش بافی وپارچه بافی وعبابافی مشکنان درکشور زبانزد بوده وجالب این نکته است که بخاطر نیاز مبرم این صنایع به رطوبت ونمناکی هوا تمامی کارگاه های یادشده رادرزیر زمین میساختند که رطوبت لازم رادرطول سال داشته. که همین الان هم نشانه هائی ازکارگاه های کش بافی قدیم بانشست کردن زمین خودرانشان میدهند که درامیانه گوئی مشکنان به آنها زمینهای لوند گفته میشود. کشاورزی این منطقه درگذشته شامل کشت تریاک ،گندم،جو،انواع حبوبات وخربزه بوده ودرختان میوه مخصوصا اناروبادام تامین کننده نیازها وکمک به اقتصاد وفروش ویژه مشکنان بوده است.
به مرور زمان باتوجه به ازدواجهایی که مشکنانیها با اهالی اطراف نمودند بعضی ازسکنه روستاهای اطراف مانند ورزنه وهرندساکن مشکنان میشوند. ذکراین موضوع که درقدیم مشکنان خزانه حکومتی رادرخود داشته وباسه نقطه کوهپایه وزفره درتعامل بوده راخالی ازلطف نمیدانم.
آبیاری وحمام قدیمی مشکنان کاملامهندسی شده بوده وحمام خزینه ای جزء قدیمی ترین حمامهای ایران محسوب میشده که متاسفانه درسال ۱۳۸۲لغایت۸۴بطورکامل تخریب شده ساختمان جدیدحسینیه بر روی آن بناگردیده است واولین مدرسه های منطقه شرق اصفهان درسه نقطه مشکنان ،کوهپایه وبرزآبادبناگردیده است.

لازم بذکراست مشکنان درگذشته دارای حوزه علیمیه بوده وشیخ حسین مشکنانی عالم زمان خودش بوده طوری که مردم ازاطراف مخصوصا ازیزد وکرمان سئوالهای فقهی خود راازاین عالم بزرگوارمیپرسیدندومورد توجه علمای وقت نجف قرارگرفته است.
ناصرخسرودرسفرنامه خود به وضوح ازمشکنان یادنموده وهوای لطیف وسرسبزی آن رابینظیربیان کرده. نام مشکنان یاهند کوچک به دلیل رایحه گلها وعطروبووسرسبزی آن مشکنان نهاده اند. متاسفانه بعدازپیروزی انقلاب توجه زیادی به مشکنان نشده ومهجورمانده است. باتوجه به آمارسالهای ۱۳۵۳لغایت۱۳۵۷جمعیت نزدیک به ۱۰۰۰نفری مشکنان روبه کاهش یافته طوری که هم اکنون جمعیتش به حدود۵۰۰نفربه زور میرسد.
ضعف مدیریتی گذشته وحال مشکنان این روستاباتمدن غنی وفرهنگ بالای آنرابه نابودی ونیستی کشانده ومیکشاند. بیشترنخبه هاوفرهیختگان مشکنان به تهران واصفهان وبخشی هم به خارج ازکشورمهاجرت نموده اند.
منبع : وبلاگ آقای مهدی کریمیان