شهرستان اردستان با مساحت ۱۱۵۹۱ کیلومترمربع و جمعیتی بالغ بر ۴۵۱۵۰ نفر در فاصله ۱۱۸ کیلومتری شمال شرق مرکز استان اصفهان قرار دارد. این شهرستان از ۲ بخش، ۳ شهر، ۷ دهستان و ۳۰۶ روستای دارای سکنه تشکیل گردیده است. مرکز این شهرستان شهر اردستان است. موقعیت جغرافیایی شهرستان اردستان درشمال شرقی اصفهان ودرجنوب دشت كویر واقع است و در ۱۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر اصفهان و بر دامنه های کوه کرکس قرار گرفته است. مساحت آن ۱۴۲۴۰ كیلومتراست. مهاباد شهری است در بخش مرکزی شهرستان اردستان استان اصفهان ایران.
ویژگیهای طبیعی
شمال این شهرستان هموار است و به دشت كویرمربوط می شود. وقسمت جنوب آن كوهستانی است. ازاین رو، پوشش گیاهی ودرجه حرارت شمال و جنوب متفاوت است. شمال منطقه دارای آب و هوای گرم و خشك، جنوب آن معتدل تر است. بطوركلی، آب و هوای اردستان گرم و خشك است و اختلاف دمای شبانه روز و زمستان و تابستان زیاد است.
رطوبت اردستان بسیاركم است، دراین شهرستان دو رود با كانون اتفاقی درشرق و غرب وجود دارد كه در بعضی ازسالها جریان می یابند. ازاین رو، تنها منبع آب برای منطقه قناتهای متعددی است كه سرچشمه آنها كوهستانهای جنوبی است. درشمال این منطقه، چاههای متعددی حفر گردیده و زمینها زیركشت رفته است كه در آب و هوای منطقه موثر بوده است. بیشترین درجه حرارت در تیر و مرداد، كمترین درجه حرارت در دی و بهمن است كه بین نواحی گرم شمالی و ارتفاعات جنوبی كه سردتر است حدود ۵ درجه اختلاف دما وجود دارد.
پوشش گیاهی
بعلت طبیعت خشك، خاك سنگلاخی و در شمال نمكزار و شنزار، بارندگی كم، تبخیرزیاد، پوشش گیاهی این منطقه بسیار فقیر و ازنوع استپ بیابانی است.
ویژگیهای انسانی
اردستان، مركب ازدو كلمه ارد به معنای مقدس و ستان پسوند مكانی است و روی هم رفته به معنای شهرمقدس می باشد. مقدسی در كتاب معروف خود احسن التقاسیم نگاشته است: چون زمین اردستان به سفیدی آرد است، آنجا را آردستان گفته اند و دیگر اینكه بنای این شهر را به دستان سام پدر رستم پهلوان نسبت می دهندوكلمه اردستان تحریف شده ارگ دستان است. شهرستان اردستان درسرشماری سال ۱۳۷۰،۴۹۰۰۰ نفر جمعیت داشته است و این رقم هرروز با مهاجرت روستائیان به شهر و مهاجرت ازشهرهای دیگر، پیوسته درحال افزایش بوده است، زیرا پس از پیروزی انقلاب با ایجاد طرحهای كشاورزی و موج نوسازی كارهای كشاورزی و ساختمانی فراوان شده است و مردم نه تنها، دیگربرای یافتن كارمثل سابق از محل اصلی خود مهاجرت نمی كنند، بلكه عده ای هم كه مهاجرت كرده بودند، بتدریج به محل خود بازگشته اند. از بناهای تاریخی این شهرستان مسجد جامع اردستان است كه در زمان سلجوقیان ساخته شده است.
ویژگیهای اقتصادی
اقتصاد كشاورزی و باغداری، مهمترین فعالیت مردم اردستان را تشكیل می دهد كه بیشتر به روش سنتی انجام می گیرد. مهمترین محصولات آن، گندم و جو و صیفی كاری و دانه های روغنی و انواع درختان میوه مانند انار، انجیر، انگور، سیب، هلو، بادام، پسته و گردو می باشد و انار آن شهرت خاص دارد.
معادن وصنایع اردستان
برای شناسائی و استخراج معادن دراین شهرستان اقداماتی صورت گرفته و منابعی استخراج شده است لیكن به علل عدم مرغوبیت و یا بازدهی كم، بیشتر آنها تعطیل گردیده است. این معادن، عبارتنداز:
۱)معدن سرب و روی بلمچه
۲) معدن منگنز در۲۴ كیلومتری جنوب غربی اردستان
۳) معدن مس كهیاز در ۵۰كیلومتری جنوب شرقی اردستان
۴) معدن سنگ گچ كسوج در۲۸ كیلومتری شمال غربی اردستان.
همچنین منابع نمك درداخل رسوبات رودخانه ای بطور پراكنده وجوددارد. صنایع اردستان منحصر به صنایع دستی، مانند قالیبافی، جاجیم و گلیم بافی و شال بافی، چادر و خیمه و كلاه و دستكش است. اما مهمترین آن صنایع، قالیبافی است كه نقش مهمی دراقتصاد مردم این شهر دارد.
راهها- اردستان از نظر ارتباطی چون بر سر راه تهران به چهار استان، یعنی یزد، كرمان، بلوچستان و استان هرمزگان واقع شده، دارای اهمیت است. راههای مهم اردستان عبارتنداز: جاده ای بطول ۱۸۰ كیلومتركه اردستان را از طریق مورچه خورت به اصفهان متصل می كند. راه آسفالته به طول ۱۱۰ كیلومتر كه این شهر را از طریق برخوار به اصفهان ارتباط می دهد. راههای فرعی آن بجز راه اردستان به زواره و كچومثقال به اردستان، خاكی و كم عرض می باشند.
شهرستان اردستان، شامل دو بخش مركزی و زواره و سه مركز شهری به نامهای زواره، مهاباد و اردستان است. اردستان دارای آب وهوای گرم وخشك است. مسجد جامع و مسجد چهار ایوانی از آثار تاریخی آن بشمار می رود.
منبع: سیری در ایران