شهر مَریانَج (نام محلی: مَرگانه) یکی از شهرهای استان همدان ایران است. مریانج یکی از شهرهای تابعه شهرستان همدان است که در ۶ کیلومتری جاده همدان-کرمانشاه و در دامنه‌های الوند واقع است. لهجه مردم این شهر مرگانه‌ای نام دارد که نزدیکی‌هایی با گویش‌های لری و فارسی جنوب استان همدان دارد.

پیشینه و تاریخ مریانج:
مریانج در بین شهرهای مجاور همدان کمترین مهاجر را پذیرفته‌است و از وضعیت اقتصادی مناسبی برخورداراست. مردمان آن عموماً از طریق کشاورزی، دامداری، کامیون داری و… امرار معاش می‌نمایند. ویژگی‌های فرهنگی و زبانی آنها بعنوان یک خرده فرهنگ آنها را از روستاها و شهرهای مجاور متمایز می‌نماید. وجه تسمیه آن دقیقا مشخص نیست بعضا مبتنی بر حدس و استنباط‌های شخصی است اما اهالی به آن مرگانه و همدانی‌ها مریانه می‌گویند ودر نقشه‌ها و مکاتبات اداری بصورت معرب مریانج استعمال می‌شود. دکتر اذکایی در کتاب مادستان یا همدان نامه از طریق تحلیل‌های زبان شناسی بر این باور است که مرگانه از دو جز مرگ + آنه تشکیل شده و مرگ یا مرغ بمعنی چمن می‌باشد و در مجموع یعنی محلی که در آنجا چمن فراوان است.(این واژه در مرغزار به معنی چمن زار و معرب آن مرج در واژه مرج راهط ومروج الذهب مشاهده می‌شود).

اگر چه در منابع تاریخی نام و نشان چندانی از مریانج به وضوح دیده نمی‌شود اما بدون تردید وجود شرایط مساعد زیست محیطی، آب فراوان خاک‌های رسوبی حاصلخیز، وجود رود خانه و جویبارهای جاری از دامنه‌های الوند و موقعیت جغرافیایی خاص که آنجا را در مدخل دره برفین (امامزاده کوه) و مسیر راه ارتباطی هگمتانه به کنگاور قرارمی داده همواره باعث استقرار گروههای یکجا نشین در آن منطقه بوده‌است وجود چند تپه باستانی و کشف اتفاقی گورهای تاریخی در حوالی مریانج نشان از قدمت آن در هزارهای قبل از میلاد دارد، امروزه در دره دوستعلی و دو خواهران چندین سنگ نگاره چوپانی دیده می‌شود که حکایت از مسکون بودن منطقه در عصر سنگ می‌نماید.

در دوره‌های تاریخی پیش از اسلام احتمالا مریانج و روستاهای دره برفین ده دژهایی بوده‌اند که نه تنها امنیت شهر هگمتانه را تامین می‌کردند بلکه بخشهایی از نیروی نظامی در آنجا استقرار می‌یافتند.

در خلال هجوم اعراب به ایران و بعد از فتح نهاوند درگیریهایی بین اعراب و باقیمانده سپاه ساسانی در همین منطقه رخ داده و در اثر آن تعدادی از بزرگان سپاه عرب کشته شده‌اند و مقبره آنها در جایی که به امامزاده کوه معروف است واقع شده وهمچنین وجود تعدادی اماکن با نام بعضی شاهان وبزرگان قبل از اسلام موید اهمیت راهبردی منطقه در قدیم می‌باشد.

در دوره اسلامی بعضی از جغرافی نویسان و شعرا و ادبا به مناسبت‌هایی از دره ماوشان وزیبایی هاو آبادی‌های آن یاد نموده‌اند. از جمله عین القضاه، حمدالله مستوفی، نجم الدین قمی، زکریا محمود قزوینی و عبدالباقی نهاوندی گاه به اختصار و گاه به تفصیل ماوشان را توصیف نموده‌اند.

ماوشان نام قدیمی همین دره برفین است که رودخانه قوری چای یاماوشانرود از کنار روستاهای برفین، موئین، توئین، سولان و مریانج می‌گذرد و نه تنها در اقتصاد کشاورزی آنها نقش بسزایی دارد بلکه به لحاظ اجتماعی و فرهنگی نیز موجب تقویت پیوندها وارتباطات اجتماعی وفرهنگی روستاهای مذکور گردیده‌است

به نظر می‌رسد اولین سند مکتوبی که در آن نام و نشانی از مریانج به میان آمده مربوط به دو چکامه‌ای است که ابوالوفای همدانی ادیب و شاعر قرن سوم هجری به زبان عربی در زیبایی‌ها و مناظر خاطره انگیز و اماکن دره ماوشان سروده‌است، ابوالوفای همدانی در ابیاتی از آن چکامه به توصیف و تمجید زیبایی‌های طبیعی مریانج می‌پردازد و می‌گوید :

بسفح مرجانه المحسود و ساکنها روض اریض و ما ثم موار

و شعب قروذ فیه کل مونقه و فیه للهوا اشجار و انهار

((در دامنه مریانه که بر آرمندگانش رشک برند گلزاری نظر گیر و آب زاری هموار است))

((دره قروه که در آن هر چیز دلپسندی است و در ختان و جویباری فرح انگیز در آنجاست))

فراگیری و تاثیر روز افزون رسانه‌ها، نفوذ و ترویج گویش خاص مرکز نشینان، بی میلی جوانان در پایبندی به گویش‌های محلی خود، ورود واژه‌های خارجی و بعضی عوامل دیگر گویش‌های محلی را به شدت و سرعت در معرض تهدید وفراموشی قرار داده‌است.

لهجه:
بی‌شک چگونگی سخن گفتن اهالی مریانج باز مانده و تغییر یافته گویش پهلوی بوده و ورود واژه‌های عربی ترکی و اروپایی به اصالت آن آسیب رسانیده‌است. اما گویش مرگانه‌ای در بین فارسی زبانان همدان واطراف آن مانند دره مراد بیک، علی آباد، ینگجه، سولان، برفین، حصار، دیزج و… منحصر می‌باشد و از این حیث نسبت به آنها دارای استقلال است.

طبق مقایسه‌های انجام شده می‌توان گقت که از لحاظ آوایی و لهجه به لری می‌ماند وشاید اصالتاً لری بوده که در اثر مقتضیات زمان و مکان تغییراتی یافته‌است.

گویش مرگانه‌ای همچنین بیشترین تشابه را در بین فارسی زبانان استان همدان با نهاوندی و تویسرکانی و کمترین را با همدانی دارد.

در مریانج هنوز بسیاری از واژه‌ها به صورت قدیمی خود استعمال می‌شوند. مانند به کار بردن فتحه (اَ کشیده)در مورد کلماتی که به‌های ملفوظ و غیر ملفوظ ختم می‌شوند و همچنین حذف علامت مفعولی (را) و قرار دادن مصوت د َ به جای آن از ویژگی‌های بارز گویش مرگانه‌ای می‌باشد. و در مورد جملاتی که دارای حرف ربط (هم) بوده نیز به همان صورت عمل می‌شود. مانند:
خانه َ د َ ساختم خسته َ د َ شدم. خانه را ساختم وخسته هم شدم.
شیشه َ د َ اشکست. شیشه هم شکست.
در مواردی که اسم نکره باشد حرف ی َ قبل از د َ قرار می‌گیرد. مانند: پسره َ ی َ د َ به خدا اِسپردم.
در کلماتی که دارای مصوت (اْ) هستند با مصوت مرکب (اِو) تلفظ می‌شوند. مانند: اولاد، گوجه، موز، برو،
موارد مذکور و غیره نوعی تفخیم و تلغیظ را در گویش مریانجی‌ها باعث شده‌است که گویشوران آنرا از دیگران متمایز می‌نماید.