شهرستان مُهر یکی از شهرستانهای استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر مُهر است. این شهرستان از شمال و شرق به شهرستان لامرد محدود می‌شود و از طرف غرب با شهرستان جم در استان بوشهر هم مرز بوده و از طرف جنوب و غرب نیز به منطقه عسلویه در استان بوشهر امتداد دارد.
قدمت مناطقی از این شهرستان همچون دهستان فال و مرکز بخش اسیر به هزاران سال قبل یعنی دوران هخامنشی و زمان حکومت ساسانیان باز می‌گردد.
تقسیمات کشوری
این شهرستان دارای ۵ بخش و ۸ دهستان و مجموعا دارای چهار شهر و ۱۲۲ روستا می‌باشد.
جغرافیا و زمین‌شناسی
از لحاظ زمین‌شناسی و توپوگرافی این شهرستان بر روی یک دشت ساختمانی واقع شده که شمال و جنوب آن را دو رشته کوه موازی احاطه کرده‌است. ارتفاع این کوه‌ها نسبتاٌ بریده و فرسایش یافته زیاد نیست و ازمارنهای آهکی گچی، نمکی و ماسه ایی با شیب ۵۰ تا ۷۰ در صد تشکیل شده‌است. آب و هوای منطقه بیابانی و گرم و خشک است که قسمت‌های وسیع ای از خاک ایران از جمله جنوب فارس شامل می‌شود. متوسط درجه حرارت به دست آمده با در نظر گرفتن موقعیت ارتفاعی و مختصات جغرافیایی حداکثر ۵۰ درجه و حداقل تا صفر درجه سانتی گراد متغیر بوده‌است. متوسط رطوبت ۴۲ درصد است که از اواخر خرداد به مدت ۴۵ تا ۶۰ روز تا سطح ۹۰ درصد در نوسان می‌باشد. میزان بارندگی طبق آمار ده ساله ۲۹۸ میلی متر برآورد شده که از سالی به سال دیگر متغیر است و شدت این تغییر نیز زیاد می‌باشد. سرعت وزش باد در منطقه بین ۵ تا ۷ کیلومتر در ساعت به مدت ۷۵ روز از سمت جنوب به سمت شمال شرقی است که از جمله آن می‌توان به بادهای موسمی اشاره کرد.
از لحاظ پوشش گیاهی به صورت خود رو ی مرتعی می‌توان بادام کوهی، بنه، انجیر، گون، ساری سولماز، شکر تیغال، قیچ، قره گز، بارهنگ، تنگرس، انار شیطان، گزوناترک که در زیر آنها علفهایی مانند شبدر، بهمن و بعضی گیاهان مشخص منطقه مدیترانه ایی می‌رویند را نام برد. از گیاهان دارویی منطقه می‌توان به یولاف با نام علمی SATIVA، ORIGANAVALGRE، AVENA گل شقایق با نام علمی PAVEATHOEAS و… اشاره کرد که از آن در درمان بسیاری از بیماریها استفاده می‌شود. از نظر زندگی جانوری منطقه دارای تنئوع خاص می‌باشد و انواع پستانداران مانند شغال، کفتار، خرگوش کل (بزکوهی)، روباه، گرگ و… پرندگانی چون تیهو، کبک، بلبل، کلاغ، کبوتر، گنجشک، جغد، باز شکاری، دم جنبانک، شاهین، عقاب و… در آن زندگی می‌کنند.
گردشگاههای طبیعی
تنک مهر و آبشار چک چک در بخش اسیر
نرگس زارهای واقع در نو آباد اسیر که از حیث نوع پرچم، ژنوم، گلازین و عطر در ایران منحصر به فرد می‌باشند.
تالاب فصلی وراوی، هرج که پذیرای پرندگانی همچون درنا و لک لک از مناطق سیبری است.
رودخانه شور که آب آن به علت عدم کیفیت قابل استفاده نمی‌باشد. آب مورد نیاز کشاورزی و آشامیدنی شهرستان از طریق زیر زمینی چون قنات، چشمه و آب انبارها تأمین می‌گردد.
جمعیت
جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۵۴٬۴۱۳ نفر بوده‌است از این تعداد ۱۴۳۸۴ نفر در بخش مرکزی و ۱۱۶۵۲ نفر در بخش وراوی و ۱۳۲۰۶ نفر در بخش گله دار و ۱۲۰۳۰ نفر در بخش اسیر ساکن بوده‌اند از این تعداد ۶۸ درصد در نقاط روستایی و ۳۲ درصد در نقاط شهری ساکن هستند. تراکم نسبی جمعیت برای کل شهرستان ۲۶ نفر در هرکیلومتر مربع بوده که این رقم برای بخش مرکزی ۷۷ برای بخش گله دار ۴۲ و برای بخش وراوی و برای بخش اسیر ۱۶ نفر برآورد شده‌است.
وضعیت اقتصادی
این شهرستان با هزاران هکتار اراضی وسیع کشاورزی یکی از قطبهای کشاورزی در جنوب استان فارس به شمار می‌رود .
زنبور داری: تعداد کندوی عسل موجود در منطقه بیش از ۳۵۰ کلنی می‌باشد که از آن ۲۰۰۰ کیلو عسل به دست می‌آید.
صنایع: در بخش صنایع می‌توان به وجود پالایشگاه پارسیان مهر، کارخانه اسیر ماکارون، کارخانه یخ سازی، صنایع بسته بندی پلاستیک و تولید ظروف یکبار مصرف در اسیر اشاره کرد.
حمل و نقل: بخش حمل ونقل به عنوان یکی از مهم‌ترین مزیتهای اقتصادی در این شهرستان به شمار می‌رود. نزدیکی به آبهای خلیج فارس، قرا گرفتن در فاصله نزدیک با فرودگاه بین المللی عسلویه، قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی پالایشگاه پارسیان به پارس جنوبی، راه ارتباطی شیراز-فیروزآباد / جم / عسلویه، محور اسیر / علامرو دشت و اتوبان مهر/ فرودگاه لامرد. شهرستان را به یکی از نقاط مهم استراتژیک تبدیل نموده‌است. نزدیکی به کشورهای خلیج فارس که موجب انتقال سرمایه‌های کلانی به شهرستان شده، خیرات و برکات فراوانی رابه ویژه در زمینه‌های مذهبی و آموزشی نصیب شهرستان نموده‌است. می‌توان با هدایت صحیح این سرمایه‌ها در بخش اقتصادی به ایجاد اشتغال در این شهرستان کمک شایانی کرد.
وضعیت تاریخی
سابقه تاریخی: وجود ابنیه و آثار باستانی موجود حکایت از قدمت چندین هزار ساله این منطقه دارد. برای نمونه می‌توان به مسجد جامع اسیر و محوطه باستانی تمب بت واقع در روستای شلدان در بخش اسیر اشاره کرد که مربوط به اوخر دوره هخامنشی و اوایل دوره ساسانی است.
آثار تاریخی:
تمب بت: آثار به جا مانده از یکی از کاخهای هخامنشیان در بخش اسیر بوده و این اثر از لحاظ معماری و نقش و نگاره‌هایی که در دل آن کنده شده‌است شباهت بسیار نزدیکی به معماری تخت جمشید دارد.
حمام وراوی: یکی از جالب‌ترین حمامهای دوره قاجاری که از دو فضای پنج ضلعی همراه با تون حمام تشکیل شده‌است. تخت پرس: در ارتفاع ۴۰۰ متری روی سطح بخشی از کوهستان شمال روستای هرج در بخش اسیر دیوار دفاعی به طول یکصد و پنجاه متر باقی مانده‌است.
استودانهای خوزی: این محوطه در دشت جنوبی به فاصله ۹ کیلومتری جنوب شرقی مهر در جنوب شرقی شهر مهر در جنوب شهر خوزی قرار دارد.
مسجد جامع اسیر: این مسجد در سال ۹۹ قمری در زمان خلافت عمربن عبدالعزیز ساخته شده و تا کنون چندین بار بازسازی شده‌است.استودانهای موجود در اسیر نیز از دیگر آثار تاریخی شهرستان محسوب می‌گردد.
چاه شرف:آثار به جا مانده از زمان قدیم در روستای چاه شرف شامل آسیاب سنگی- چاه حفر شده در سنگ به ارتفاع ۱۰ متر – و آثار گورنشین می‌باشد. قدمت این روستا باستانی بیش از ۷۵۰سال می‌باشد ویکی از کهن ترین روستاها جنوب فارس می‌باشد. امابه دلیل بی مهری مسئولان میراث فرهنگی اقدامات لازم جهت شناختن این روستا باستانی به مردم صورت نگرفته‌است.
دیگر آثار تاریخی شهرستان:
قلات دیلا در اسیر، قبرستان قدیمی زیغان، تنب زین : آثار به جا مانده از پادگان نظامی واقع در کوه مشرف به روستای قلعه محمد علی قناتهای واقع در تنگ مهر، تنگ فاریاب، تنگ خوزی، تنگ صادره، جایشور، تنگ شول و تنگ زیغان تنگ چاه شرف که به دوره ساسانیان باز می‌گردد.
برجهای نگهبانی واقع در شهر مهر و روستاهای صادره و فاریاب، مسجد جامع فال، قبرستان شاه محمد واقع در بخش اسیر، قلعه سرگاه، قلعه میر اسماعیل فال، غارهای (کله کله)وقلعه تاریخی دیلا واقع در بخش اسیر امامزاده محمد در تنگ خوزی، قبرستان قدیمی خوزی که سنگ قبرهایی مربوط به ۷۰۰ سال قبل در ان وجود دارد قناتهای واقع در تنگ مهر، خوزی، صادره، قدمت آن بیش از دو هزار وپانصد سال می‌باشد.
منبع: سیری در ایران