حمام پیرزرگر
حمام پیرزرگر
آدرس بنا: محله پیرزرگر- روبروی مسجد پیرزرگر قدمت : قاجار عرصه: ۴۴/۱۲۰۳ مترمربع اعیان: ۹۸/۱۱۱۰ مترمربع ....


موقعیت حمام پیرزرگر روی نقشه آب و هوای اردبیل
  • توضیحات
  • نظرات کاربران
  • ارسال نظر

آدرس بنا: محله پیرزرگر- روبروی مسجد پیرزرگر

قدمت : قاجار

عرصه: ۴۴/۱۲۰۳ مترمربع

اعیان: ۹۸/۱۱۱۰ مترمربع

موقعیت جغرافیایی شهرستان اردبیل

شهرستان اردبیل مرکز استان اردبیل می باشد که از شمال به شهرستان مشگین شهر، از شرق به شهرستان نمین، از جنوب شهر کوثر، از جنوب غربی به شهرستان میانه و از غرب به شهرستان نیز محدود می گردد.

آب و هوای اردبیل سرد و خشک بوده، بیشترین درجه حرارت در تابستان ها به ۳۵ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان به ۲۵ درجه زیر صفر می رسد.

میزان باران سالیانه این شهر به طور متوسط در حدود ۳۸۰ میلیمتر می باشد.

توصیف معماری

این حمام به علت قرارگیری در محله قدیمی پیرزرگر و روبروی مسجد تاریخی همان محله به حمام پیرزرگر معروف شده که از دو بخش مردانه و زنانه تشکیل یافته است.

قسمت زنانه آن هم اکنون به علت تخریب کامل سقف سربینه آوار در آمده و متروکه می باشد ولی قسمت مردانه این مجموعه اینک فعال بوده و دارای کاربری است.

سلسله فضاهای تشکیل دهنده این حمام چنین می باشد که با ورود به هشتی راهرویی به صورت مورب ما را به فضای سربینه هدایت می کند. از درب دوم که در این هشتی موجود است وارد فضای دیگری می شویم که سابق بر این با سربینه مرتبط بوده و اینک به عنوان فضایی مجزا به عنوان انباری استفاده می شود.

مانند اکثر حمام های دوره قاجار، سربینه در این حمام از سایر قسمت ها مجلل تر بوده و دارای تزئینات بیشتری می باشد.

سربینه دارای پلان هشت و نیم هشت می باشد که با کاربندی های زیبایی به گنبد عرقچین بزرگی منتهی می شود. دور تا دور این فضا سکوهای سنگی به چشم می خورد. کف این بخش سنگ فرش می باشد که حوض سنگی هشت ضلعی با چهار بازوی سنگی و با پله هایی کوچک که به سکوی رختکن منتهی می شود، آن را مزین نموده است.

پس از عبور از سربینه وارد میان در، در قسمت جنوبی بنا می شویم. این بخش امکان دسترسی سربینه به گرمخانه را تأمین می کند، که شامل دربهایی جهت دسترسی به دستشویی و قسمت تنظیف در طرفین دالان می باشد. اتاق نظافتخانه که در شرق میان در قرار گرفته، در گذشته حوض هایی جهت شستشو داشته است.

گرمخانه دارای پلانی مستطیل شکل است که کشیدگی آن در امتداد شرق به غرب است. فضای میانی گرمخانه به صورت مربعی بوده، که با کاربندی های مناسبی به گنبد ختم می شود. قسمت های جانبی در طرفین این فضا به صورت مستطیل بوده که با گنبدهای کوچکتری سقف شده اند. دور تا دور این فضا سکوهایی به چشم می خورد، که در قسمت روبروی ورودی حوض هایی جهت ریزش آب تعبیه گردیده است. در گذشته گرمخانه، از طریق ضلع شرقی با چال حوض مرتبط بوده که این دسترسی هم اکنون از بین رفته است.

تزئینات

گنبد قسمت سربینه که هم اکنون بصورت ساده ای با سیمان سفید اندود گردیده است، به گفته اهالی محل و همچنین به استناد تحقیقات انجام یافته مشخص گردیده که دارای سقفی مزین با نواری گلهای مکرر بوده است. که این نوار از پایین به آویزها و از بالا به عرقچین گنبد محدود می شده است که بر سطح داخلی این گنبد تصویری از ملائک و گل و بوته های اسلیمی به چشم می خورد که به همراه بقیه آویزها و متن بین آنها، سفیدکاری شده و آثار نقاشی آن از بین رفته است. نقاشی های دیوار شاه نشین ها هم در نتیجه سفیدکاری از بین رفته است. به جز شاه نشین غربی سربینه که با یک دیوار جدید از رختکن جدا شده و به صورت انبار خرده ریز در آمده است، در یکایک دیوارهای آن، نقاشی های قدیمی دیده می شود.

مشخصات سازه ای بنا

پی این بنا سنگی بوده و با ملات سفته آهک کار شده است. جرزها و دیوارهای ضخیم این حمام بوسیله آجر و با ملات آهک اجرا شده است. پوشش بام بنا به صورت طاق و گنبد می باشد. برای تبدیل فرم اصلی پلان ساختمان که مربع می باشد به دایره جهت اجرای گنبد از کاربندی زیبایی استفاده گردیده است.

اکثر قوسهای مورد استفاده در طاقهای این بنا به صورت پنج او هفت و آجر چینی آن به سبک رومی بوده و نوع پوشش گنبد آن از نوع کلمبو می باشد.

نوع مالکیت

براساس تحقیقات محلی بنا از بدو تأسیس تا به اکنون دارای چندین مالک بوده است. آخرین مالک شخصی این بنا حاج حسین پرویزی بوده است که مجموعه را از حاج هدایت منصوری خریداری نموده است. حمام پیرزرگر در سال ۱۳۸۱ ه.ش توسط اداره میراث فرهنگی اردبیل خریداری گردیده است.

تاریخچه بنا

در مورد تاریخ ساخت حمام پیرزرگر اطلاعات دقیقی در دست نیست ولی با توجه به شیوه ساخت و شواهد و مدارک محلی قدمت این بنا به دوره قاجار بر می گردد. که در طول این مدت مالکیت آن چندین بار تغییر کرده است، آخرین مالک شخصی این بنا حاج حسن پرویزی بوده است که سالها پیش این بنا را از حاج هدایت منصوری خریداری کرده است.

سربینه قسمت زنانه این حمام در سال ۱۳۷۴ ه. ش – روز عاشورا – به علت ازدحام مردم بر روی گنبد آن فرو ریخته است.

استقرار بنا در بافت کهن

این مجموعه در ضلع جنوبی میدانچه محله پیرزرگر در جوار مسجد تاریخی پیرزرگر قرار گرفته است.

اهمیت شاخص این مجموعه قرارگیری در محور کهن منتهی به جمعه مسجد از طرفی و محله تازه میدان و بازار از طرف دیگر می باشد.

حمام پیرزرگر

حمام پیرزرگر

منبع: سیری در ایران
نظر شما
کد امنیتی