سفیدرود دومین رود بلند ایران است. سفیدرود را در باستان رود آمارد مینامیدند.
در کتب قدیم سپید رود را با نام های گوناگون از جمله: سپیدرود، اسفیدرود، اسبیذروذ، سپیذروذ و سفیدرود خواندهاند.
رودخانه سفید رود با طول ۷۶۵ كیلومتر طولانیترین و پر آبترین رود استان گیلان است.
سر چشمه اصلی آن كوه چهل چشمه كردستان است كه بعدا” شعبهای به نام گروس از كوههای پنجهعلی و در شمال غربی همدان و شاخههای دیگری در ناحیه بیجار (گروس) به آن متصل شده و به سمت شمال جریان مییابد. در میانه رودهای دیگری به نام قرانقوشچای و میانهچای و هشترودچای و آبهای كوه سهند و همچنین بزقوش به آن می پیوندند و بعد به سمت جنوب شرقی تغییر جهت میدهند.
سپس زنجان رود كه از چمن سلطانیه سرچشمه می گیرد و شعبات كوچك دیگر جاری شده از كوه های طارم به آن پیوسته و سر انجام به تنگه منجیل میرسد. تا این نقطه رودخانه مذكور با نام قزلاوزن (یا ” خوزوكویا” و یا رود سرخ) نامیده می شود. در این محل شاخه دیگری به نام شاهرود كه از كوه های طالقان سرچشمه می گیرد و طول تقریبی آن تا منجیل حدود ۱۸۰ كیلومتر است به آن میپیوندد این شاخه تقریبا” یك چهارم آب رودخانه سفیدرود را تأمین می كند.
از محل تلاقی رودخانه شاهرود و قزلاوزن به بعد رودخانه سفید رود نامیده می شود. در منطقه منجیل سد بزرگ سفیدرود بر روی این رودخانه ساخته شده كه دریاچهای با وسعت ۵۶ كیلومتر مربع در پشت آن پدید آمده، در ادامه مسیر این رودخانه با پیوستن آبراهههایی كه اصلی ترین آنها عبارتند از آبرود، سیاه رودبار، تویسن و آبراهه شلی به سفیدرود و پس از گذر از مزارع حاشیه رودخانه به طرف شمالشرقی و منطقه تجن جاری می شود. در انتها شعبه اصلی این رود از طریق صدها كانال و آبراه زراعی در منطقه حسن كیاده به دریای خزر میریزد.
آب و هوا در منطقه ی رودبار مدیترانهای می باشد یعنی زمستان های معتدل و اندكی مرطوب و تابستان های گرم و خشك . این رود درناحیه ی منجیل در مسیر بادهای دائمی دره سفید قرار گرفته كه به بادهای منجیل معروف است.
وضعیت رودخانه از نظر قایقرانی:
با قایقرانی د این رودخانه علاوه بر تجربه هیجان گذر از امواج متلاطم، می توان مناظری زیبا و بینظیر مختص به شمال كشور را تماشا كرد.
قسمت های خروشان (Rapid ها) رودخانه تقریبا” ۵۰۰ متر بعد از سد سفیدرود شروع میشوند، كه قایقرانان محلی روی هریك نامی خاص گذاشتهاند. درجه قسمتهای خروشان این رودخانه بین ۲ تا ۳ میباشد.
جاذبه ها:
این منطقه دارای جاذبه های فراوان طبیعی، تاریخی و فرهنگی است. چشم اندازهای طبیعی شامل رودخانه سفیدرود، دریاچه سد سفیدرود، دریاچه سد تاریک، ییلاقات و جنگل های عمارلو، کوه درفک، دشت ها و برنج کاری ها، حیات وحش، گل ها و گیاهان وحشی شامل درخت هرزویل، گل سوسن چلچراغ، پوشش گیاهی، چشمه های آب معدنی داماش، سنگ رود و کلشتر، چشمه آبگرم ماست خور و … است.
جاذبه های تاریخی و باستانی شامل تپه های باستانی مارلیک، تپه گرد کول، تپه کلشی، پل خشتی لوشان و …. جاذبه های فرهنگی شامل فرهنگ مردم منطقه، آداب و رسوم، صنایع دستی، لباس محلی، گویش، زندگی کوچ نشینی مردم قسمتی از منطقه عمارلو و سایر جاذبه ها شامل دهکده ییلاقی بره سر، دهکده سالانسر در کنار و … می باشد. در امتداد رودخانه سفیدرود باغهای انبوه زیتون قرار دارد كه با قایقرانی بر روی این رودخانه در حالیکه وزش باد خنک و مطبوع گرمای تابستان را با خود میبرد میتوان به تماشای دورنمای درختان همیشه سبز زیتون در ارتفاعات، صخرههای بلند در کنار دشتهای حاصلخیز و شالیزار های برنج نشست.
تنوع آبزیان :
بر اساس بررسیهای انجام شده در طرح جامع شیلاتی طی سالهای ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ در ناحیه دهانه رودخانه سفیدرود تا سد سفیدرود و سر شاخه های قزلاوزن و شاهرود، ۴۵ گونه و زیرگونه ماهی متعلق به ۳۶ جنس و ۱۷ خانواده شناسایی شده كه در بین ماهی های مهاجر عمدهترین آنها عبارتند از: اوزون برون، تاس ماهی، ماهی سفید، کپور معمولی، سس ماهی، لای ماهی، اسبله، سفید کولی، شاه کولی، سیاه کولی و البته ماهی های خانواده كپور بیشترین فراوانی را به خود اختصاص دادهاند.
رودخانه سفیدرود از لحاظ مهاجرت و زاد و ولد آبزیان بخصوص گونه های ماهیان خاویاری و گونه های ماهیان استخوانی از رودخانه های منحصربه فرد در حوزه جنوبی دریای خزر می باشد.
مشكلات زیست محیطی:
تخلیه پساب های كارخانه های صنعتی، فاضلاب های خانگی، زباله های شهری و روستایی، سموم شیمیایی كشاورزی، نیترات ها و فسفاتها، انواع حشرهكشها و زبالههای كشتارگاهها باعث شده تا اكوسیستم طبیعی سفیدرود كه یكی از مهمترین حوزه های آبخیز ایران به شمار می رود دچار تغییرات زیادی شده كه علاوه بر خطر نابودی كامل رودخانه و گونههای متنوع آبزیان موجود در آن، اقتصاد و معیشت هزاران انسان را كه در حاشیه رودخانه زندگی می كنند را نیز به خطر بیاندازد.
انتقال این آلودگیها به دریای خزر سبب بروز پدیدههای زیست محیطی مانند كشند قرمز و توده های وسیع فیتو پلانكتونی شده است.
متاسفانه بی توجهی به این اكوسیستم بی نظیر باعث نابودی بخش عظیمی از سفیدرود شده به طوری كه هم اكنون سفیدرود از یك اكوسیستم فعال به اكوسیستم غیر فعال تبدیل شده است.
ویژگیهای فرهنگی:
گوناگونی و تنوع فرهنگی و همچنین تنوع قومی و گویشی در سرزمین گیلان با وجودی كه از نظر جغرافیایی یكی از استانهای كوچك ایران به شمار میرود بیش از هر جای دیگر ایران دیده میشود.
گیلكها، گالشها، تاتها، تالشها، كردها و تركها اجتماع گیلان را تشكیل میدهند .
هر یك از این اقوام موسیقی فولكلور بسیار غنی، آیینها و باورها و گویش مختص به خود دارند كه آشنایی با آنها از لطف خاصی برخوردار است.
راه های دسترسی:
این رودخانه به موازات جاده قزوین-رشت پس از سد سفیدرود تا روستای گنجه در نزدیکی شهرستان رستم آباد جریان دارد. در ضمن دسترسی محلی منجیل-رودبار نیز موازی رودخانه است.
امكانات اقامتی:
در شهرهای منجیل و رودبار امكان اقامت در مهمانخانه و محل های پیشبینی شده كمپینگ با دسترسی به سرویس بهداشتی وجود داشته و در شهرهای اطراف نظیر رشت یا قزوین اقامتگاههای مناسبی موجود است.
منبع: سیری در ایران