کتیبه سر در مسجد جامع نطنز که متصل به خانقاه است بخط ثلث برجسته با کاشی فیروزه ای بر زمینه آجری و مورخ به سال ۷۰۴ هجری بشرح زیر است :
” بسم الله الرحمن الرحیم امر بالعمارت المستحده فی المسجد المولی المعظم الصاحب الاعظم دستور ممالک العالم ممهد قواعد الخیر و کرم خواجه زین الدنیا والدین خلیفه ابن الحسین الماستری بمساعی الصدر المعظم شمس الدین محمد بن علی نطنزی فی سنته اربع و سبعمائه ”
مسجد نطنز درب قدیمی جالبی دارد که دارای کتیبه است و قسمتی از آن به مرور زمان ساییده و محو شده است. خطوط بر جای مانده درب مزبور و تاریخ آن بشرح زیر می باشد :
” …… بن یحیی النطنزی تقبل الله عمل استاد………… الاصفهانی فی رمضان سنته خمس و عشرین و ثمانمائه ”
کتیبه ایوان شمالی
در ایوان شمالی مسجد جامع نطنز به خط ثلث سفید بر زمینه آبی آیات ۹ و ۱۰ سوره جمعه و آیه ۱۱۴ سوره هود نقاشی شده و دنباله کتیبه به عبارات زیر ختم می شود :
” قال النبی صلی الله علیه و آله یا علی الائمه بعدی اثنی عشر اولهم انت و آخرهم القائم الذی یفتح الله علی یدیه مشارق الارض و مغاربها قال من کان القرآن حدیثه و المسجد بیت نبی الله له بیتاً فی الجنته کتبه محمد رضا الامامی ”
کتیبه گج بری هلال دلخل ایوان شمالی شامل آیه ۱۸ و ۱۹ سوره توبه است و قسمت آخر کتیبه به تاریخ سبع و سبعمائه یا همان ۷۰۷ هجری قمری ختم می شود. در آرایشهای گچبری آخر این کتیبه نام حیدر نیز ذکر شده است که یقیناً نام استاد گچ بر این کتیبه است ضمناً در آرایشهای گچبری محراب مسجد اولجایتو در مسجد جمعه اصفهان مورخ به سال ۷۱۰ هجری نیز که سه سال پس از اتمام گچبری های مسجد جامع نطنز به انجام رسیده نام این استاد ذکر شده است.
اشعار فارسی در ایوان شمالی
در قسمت فوقانی یکی از مداخل ایوان شمالی که این ایوان را به ساختمانهای مجاور آن اتصال می دهد اشعار زیر به خط نستعلیق سفید بر زمینه قهوه ای گچ بری شده است :
صفه روح فزائی که هر آنکس دیدش دل زکیفیت آن صافی و نورانی شد
کرده گچ کاری این ابن غظنفر مهدی آن که توفیق حقش ….. ارزانی شد
همتش کرد سفید از ره اخلاص چنان که نجاتش دو جهان رحمت سبحانی شد
تازه ابر کف دستش گهر فیض چکید قدر و قیمت ز در و گوهر عمانی شد
فکرت و ذهن امامی پی سال و تاریخ چون گدایان به در موسی عمرانی شد
پنج پنجه بفکند از ید بیضا و بگفت رو سفیدی وی از مهدی کاشانی شد
کاشیکاری کف ایوان شمالی کتیبه ای بشرح زیر دارد :
“کارخانه حسن اسلامی نطنزی ۱۳۲۶ ”
“ساعی و بانی کاشیکاری این مسجد حضرت آقای حاج سید نعمت الله مرتضوی امام جماعت نطنز”
“رقم کریم پور نطنزی ۱۳۲۶ – ۱۳۶۶ ” سالهای هجری قمری و شمسی
کتیبه یک در قدیمی
در قدیمی مسجد جامع نطنز که به کوچه مجاور شمالی باز می شود دارای کتیبه هایی بشرح زیر است ”
” اللهم صل علی النبی و الوصی و البتول و السبطین و زین العابدین و الباقر و الصادق و الکاظم و الرضا و التقی و النقی و العسکری و المهدی صلوات الله و سلامه علی نبینا و علیهم اجمعین ”
بر در قدیمی مزبور بخط نستعلیق تاریخ اتمام و نصب آن بشرح زیر منقور است :
” اتمام این در تاریخ سنه اثنی و سبعین و تسعمائه شد و نصب این در در تاریخ شهر ذی الحجه الحرام سنه اثنی عشر و الف شد”
در پایین در به خط ثلث برجسته عبارت زیر نوشته شده است :
” وقف کرد استاد علی ابن استاد حسین نجار نطنزی به سعی و عمل خود این در را مع چهار حبه از جمله سی و شش حبه عصار خانه واقعه در جنب چهار سوق جنب بلده مزبوره بر مسجد جامع بلده که اجاره آن صرف روشنایی مسجد شود.”
الواح تاریخی بر نمای ایوان جنوبی
برلوح سنگی منصوب به جرز چپ ایوان جنوبی مسجد جامع نطنز به طول ۵۰ و عرض ۲۵ سانتی متر به خط نستعلیق برجسته کتیبه ذیل حجاری شده است :
” بنای تعمیر و سفید نمودن مسجد جامع به سعی عالی حضرات فضیلت و افادات پناه مولانا محمد باقرا دماوندی و سلاله السادات و النجبایی حاجی میر ابراهیم الحسینی النطنزی به اتمام رسید به تاریخ شهر ذی القعده الحرام سنه ۱۱۷۸ کتبه محمد علی ابن محمد سعید الحسینی النطنزی”
کتیبه لوح سنگی منصوب بر جرز راست ایوان جنوبی به خط نستعلیق برجسته و مورخ به سال ۱۱۰۳ هجری به شرح زیر است:
” هوالواقف”
“بسم الله الحمن الرحمن الرحیم بتوفیق حضرت جبار استاد حیدر نجار ولد مظفر نطنزی بشرح وقفنامچه علیحده تمامت سه طاق از ممر قناتین دستجرده نطنز و باغ و ملک تابعه آنرا وقف مسجد جامع نطنز نمود که متولی آن هر ساله خاصل آنرا بعد از وضع موضوعات در وقفنامچه مزبوره صرف تعمیر بر بوریا و روشنایی مسجد مذکور نماید و خلاف کننده به لعنت خدا گرفتار گردد و کان ذلک فی ثامن شهر رجب سنه ثلاث و مائه و الف کتبه العبد الراجی اسنکدر ابراهیم آبادی النطنزی ”
مضمون لوح سنگی دیگری بر جرز چپ ایوان جنوبی وقف دو روز آب قناتین دستجرده نطنز مورخ شوال ۱۲۵۹ هجری است.
منبع: سیری در ایران