خامنه شهری تاریخی و از توابع شهرستان شبستر می باشد ، شهرستان شبستر با وسعت ۲۶۲۹ كیلومترمربع در غرب استان آذربایجان شرقی قراردارد. این شهرستان با قرار گرفتن در شاهراه ارتباطی و تاریخی ری به تبریز ، خوی و استانبول از دیرباز جزو مناطق مهم آذربایجان بوده است . تاثیر فرهنگی بزرگان برخاسته از خامنه و شبستر همواره بر جامعه فرهنگی منطقه و ایران سازنده بوده است .
شهر خامنه در شش كیلومتری شمال غربی مركز شهرستان شبستر واقع شده است ، حمام تاریخی خامنه و مسجد میرپنج دو اثر تاریخی و معماری این شهر محسوب می شوند.
حمام تاریخی خامنه دارای ۸۰۰متر مربع عرصه و ۳۸۰ متر مربع اعیانی می باشد ، پس از ورود به هشتی ، و پایین رفتن از ۱۸ پله وارد سربینه هشت ضلعی حمام می شویم یك حوض سنگی در وسط سربینه خودنمایی می كند ، در پیرامون سربینه هشت ضلعی حمام سكوهای مرمرین آن ، نظرها را به خود جلب می كند . سقف گنبدی شكل به ارتفاع ۶ متر با كاربندی های گچی از دیگر تزئینات معماری حمام خامنه محسوب می شود .
این بنای تاریخی در سال ۱۳۷۶ توسط شهرداری خامنه تملك و جهت مرمت در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته و متعاقبا عملیات استحكام بخشی ، مرمت و تغییر كاربری توسط سازمان میراث فرهنگی به اجرا درآمد .
حمام خامنه تحت شماره ۱۹۵۷۷ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده و پس از پایان عملیات مرمت و تجهیز آن در سال ۱۳۸۶ به عنوان (( موزه هدایای خامنه )) در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۶ همزمان با روز جهانی موزه توسط دكتر حسین جعفری معاونت محترم سازمان میراث فرهنگی كشور و مقامات استانی و شهرستانی افتتاح شد
توضیح قسمت های مختلف موزه هدایا
بعد از ورود از درب چوبی موزه كه با ((گل میخ )) های مربوط به دوران قاجاریه تزئین بافته است از درب سمت چپ وارد كتابخانه موزه می شویم در این قسمت كتابهای مربوط به تاریخ ایران و اسلام و همچنین عكس هایی از بازسازی موزه هدایا در مدت ۱۰ سال مرمت آن در معرض دید قرار گرفته است
در روی دیوار پله های منتهی به هشتی حمام نقشه ایران مربوط به ۲۳۰۰ سال قبل ایران كه از دانشگاه آتن توسط مهندس احمد عظیمی نژاد خریداری شده است نگهداری می شود این نقشه یكی از معتبرترین اسناد (( خلیج فارس)) است كه در موزه هدایای خامنه نگهداری می شود علاوه بر این تابلوی باارزش در این قسمت عكس های شخصیت های شهر خامنه وتصاویری از مكان های دیدنی شهر خامنه به چشم می خورد .
در قسمت هشتی و بر روی چهار سكوی مرمرین آن هدایای دوران نخست وزیری مهندس میر حسین موسوی كه از سال ۱۳۶۰ به بعد هدیه گرفته است نگهداری می شود از شاخص ترین وسایل این قسمت می توان به : كلید طلای شهر توكیو – سكه های نقره سازمان ملل متحد – جعبه نقره ای هدیه نخست وزیر ایتالیا – یادبود پارلمپیك ۱۹۸۶ سئول – سكه یادبود هدیه رئیس جمهور برزیل – ماكت طلایی قدس هدیه یاسر عرفات – سینی منقش هدیه مسلمانان چین و وان یكاد مرمرین هدیه وزیر خارجه پاكستان -¬¬¬ شتر های سرامیكی هدیه كشور چین –تابلوهای صدفی و سرویس نقره اشاره كرد
یك راهرو ارتباطی به ارتفاع ۱۸۰ سانتی متر سربینه حمام را به گرم خانه حمام متصل می كند قبل از رسیدن به گرم خانه به قسمت مردم شناسی می رسیم
ازجمله وسایلی كه در این قسمت می توان مشاهده كرد عبارتند از : سنگ قبر های مربوط به ۳۰۰ سال قبل كه از قبرستان قدیمی شهر بدست آمده اند و لباس های محلی – وسایل آشپزخانه قدیمی و وسایل ریسندگی و باغبانی و همچنین گواهینامه دوچرخه ،پایان خدمت و گذرنامه مربوط به سال ۱۳۲۰ شمسی اشاره كرد
در این قسمت از چند فسیل مرجان دریایی كه از شهر خامنه بدست آمده است نگهداری می شود این فسیل ها نماینگر این مطلب است كه در زمانی در حدود ۲ میلیون سال قبل شهر خامنه جزئی از یك دریای بزرگ بوده است

بعد از گذشتن از قسمت مردم شناسی وارد گرم خانه حمام می شویم در این قسمت هدایا نخست وزیری مهندس میر حسین موسوی نگهداری می شود از جمله این وسایل می توان به قالیچه آرم جمهوری اسلامی ایران هدیه هنرستان هنرهای زیبای اصفهان – شمشیر طلایی و خنجر نقره ای اهدایی وزیر تجارت عمان – دومین اسكناس ۲۰۰۰ ریالی ایران هدیه بانك مركزی – تندیس چوبی هدیه كشور سوریه – آرم شهربانی هدیه رئیس شهربانی كشور – تابلو سوزن دوزی – مینا كاری روی چوب – بشقاب بلوری با عكس پل یوكوهاما – شكلات خوری هدیه كشور یونان – بشقاب صدفی هدیه سفارت ایران در مانیل – تابلوی چوبی هدیه سفارت ایران
در غنا – تابلو نقاشی با پنبه مسجد شهید مطهری تهران هدیه كشور ارمنستان اشاره كرد
در سمت راست گرمخانه اربابی حمام قرار گرفته كه در زمان قاجاریه محل استحمام میهمانان حكومتی بود و در كاربری جدید محل نمایشگاهی در موزه هدایای خامنه را شامل می شود .
بعد از گذشتن از اربابی وارد خزینه آب گرم حمام می شویم در این قسمت هدایای و وسایل حسین خان میرپنجه سردار توپخانه مظفرالدین شاه قاجار نگهداری می شود
حسین خان میرپنجه در سال ۱۳۱۷ قمری توسط مظفرالدین شاه قاجار به درجه سرداری منصوب شد و محل ماموریت وی شهر خامنه تعیین شد.
وسایل و هدایای وی در مسجد میرپنج خامنه نگهداری می شد كه بعد از افتتاح به موزه هدایای خامنه منتقل شد و در معرض دید قرار گرفت از جمله وسایل این قسمت می توان به : حكم سرداری حسین خان كه در سال ۱۳۱۷ قمری نوشته و به تائید مظفرالدین شاه رسیده است و همچنین به شمشیر مربوط به سال ۱۲۷۴ قمری كه توسط سرداری به نام غلام نظام به او هدیه شده است .كشكول ، كلاه نمدی و تبرزین ، سپری از پوست كرگدن ، شیپور جنگ و كلاه جنگی حسین خان از دیگر وسایل این قسمت است .
بعد از خزینه آب گرم وارد خزینه آب سرد حمام می شویم
بعد از افتتاح موزه هدایای خامنه و اهداء اسناد توسط مردم به موزه تصمیم گرفته شد قسمتی با عنوان اسناد در موزه ایجاد شود به همین منظوراین اسناد در خزینه آب سرد حمام نگهداری می شود از جمله این اسناد می توان به سند منزل شیخ محمد خیابانی كه در شهر خامنه است اشاره كرد در این سند كه بعد از ترور شیخ محمد خیابانی در تبریز نگاشته شده است همسهر شیخ محمد (( خیرالنساء خانم )) خانه مذكور را به قیمت ۲۰۶ تومان قران جدیدالضرب سلطانی به خانواده احمدیان خامنه می فروشدوحاج مسعود احمدیان این سند را در سال ۱۳۸۶ به موزه هدایای خامنه اهدا كرده است در این سند نام فرزندان شیخ
محمد نیز ثبت شده است
دستخط این سند متعلق به مجتهد بزرگوار وپدر محترم مقام معظم رهبری حضرت آیت الله حاج سید جواد خامنه ای است .
از دیگر اسناد این قسمت سند ازدواج كربلای صادق خان خامنه می باشد
صادق خان خامنه از مبارزین دوران مشروطه و یكی از آموزگاران تیراندازی به سربازان مشروطه بود وی در سال ۱۳۱۷ قمری با ساره خانم توپچی خامنه ازدواج می كند. سند این ازدواج در این قسمت قرار دارد
عكسی از آموزش تیراندازی به سربازان مشروطه نیز كه توسط صادق خان انجام می شود و به سال ۱۳۲۶ قمری مربوط می شود نیز در كنار سند ازدواج وی قرار گرفته است
یكی دیگر از اسناد جالب توجه این قسمت سند وكالت نامه مردم شهر خامنه در سال ۱۳۱۲ شمسی به معتمدین شهر جهت خرید شهر از ارباب وقت (( نظام الدله رفیعی )) است آن چنان كه در این اسناد آمده است شهر خامنه به مبلغ ۱۱۰۰۰ تومان از نظام الدوله رفیعی خریداری می شود و در سال ۱۳۱۵ شمسی خامنه به شهر تبدیل می شود
سند دیوانخانه (( دادگستری )) خامنه كه متعلق به سال ۱۲۵۱ قمری است از دیگر اسناد جالب توجه این قسمت است
در ضمن یك نقاشی كه در سبك سوررئال و با استفاده از تكنیك رنگ پوستر و حرارت توسط مهندس میرحسین موسوی كشیده شده است و وقایع روز عاشورا را بیان می كند در این قسمت نگهداری می شود
در بخش دیگر موزه اسناد مدرسه معرفت خامنه نگهداری می شود
مدرسه معرفت خامنه در سال ۱۳۱۷ قمری به همت حاج اسدالله معرفت خامنه ای در شهر خامنه بنا نهاده شده است و دومین مدرسه نوین ایران بعد از مدرسه رشیدیه تبریز محسوب می شود و به دلیل اینكه این مدرسه تا به امروز تعطیل و تخریب نشده است اولین مدرسه نوین مستمر ایران نیز نامیده می شود
عكس فارغ التحصیلان مدرسه معرفت از سال ۱۳۱۲ به بعد همراه با معدلشان در چند آلبوم آماده و در معرض دید قرار گرفته همچنین عكس معلمین مدرسه از بدو تاسیس تا سال ۱۳۵۰ در یك آلبوم قرار دارد
عكس های دسته جمعی این مدرسه از سال ۱۳۲۰ قمری به بعد نیز یكی از جالب ترین و تماشایی ترین عكس های این مجموعه با ارزش را شامل می شوند
علاوه بر عكس ها اسناد این مدرسه نیز برجای مانده است كه از جمله آنها كه در این قسمت به نمایش گذاشته شده است می توان به :
اصل نظامنامه مدرسه معرفت خامنه كه مهمترین سند این مدرسه محسوب می شود كه متن كامل نظامنامه در قسمت مدرسه معرفت آورده شده است
اسناد قرار داد معلمان مدرسه برگه های امتحانی – برگ ورود به جلسه – بلیط های آفرین و ورقه های امتیاز مربوط به سال ۱۳۲۲ قمری همچنین عكسهایی از نودمین سالگرد تاسیس مدرسه معرفت را می توانید در این قسمت مشاهده فرمائید
در بخش پایانی حمام تاریخی خامنه تفنگ های سر پر – سرنیزه های مربوط به جنگ جهانی دوم – سپر از جنس پوست كرگدن سماور های مربوط به دوران نیكای روسیه و دوربین عكاسی مربوط به ۷۰ سال قبل به نمایش گذاشته شده است
سركار خانم اشرف باباخانی و همسر محترمشان جناب آقای حسن شفیعی در سال ۱۳۸۷ در یك اقدام خیر خواهانه ۲۴۵ متر مربع زمین را به عنوان كمك به توسعه موزه به موزه هدایای خامنه هبه نمودند كه اینك این زمین با تزئینات سنتی به عنوان حیاط موزه هدایا خامنه مورد استفاده قرارمی گیرد .