شناخت بنا
۱- موقعیت طبیعی :
خانه شیخ الاسلام بر روی یك شیب ملایم قرار گرفته كه این در ضلع شمالی به خیابان اما م و در جنوب به كمربندی خیام می رسد .
۲- موقعیت فعلی :
این بنا در مجموعه حریم بازار واقع گردیده كه در ضلع شرقی آن خیابان فردوسی و در ضلع شمالی مجموعه بازار تاریخی و خیابان ضیائی می باشد در ضلع غرب كوچه شیخ الاسلام و در جنوب نیز به بافت قدیمی و كوچه حسینیه منتهی می‌گردد .
۳- تاریخچه بنا :
باتوجه به تحقیقات به عمل آمده بنای مزبور در سال ۱۱۳۶ ه . به دستور بانی ، مرحوم شیخ الاسلام كه یكی از علمای بزرگ زنجان بوده جهت سكونت ساخته شده است
۴- مشخصات بنا :
منزل شیخ الاسلام به سبك خانه های قدیمی زنجان و با مصالح سنگ ، آجر و ملاط در یك طبقه كار شده ورودی در ضلع غربی و اتاقها برگرد حیاطی مشجر واقع گردیده تالار اصلی در ضلع شمالی بنا با تزئینات گچبری و سقف لمبه كاری شده خود نمائی می كند در ضلع جنوبی حیاط تالار اینهمی باشد كه متاسفانه در حال حاضر بصورت انباری مورد استفاده می باشد این تالار نیز دارای گچبری بسیار زیبیا با نقوش گیاهی و حیوانی و مقرنس بنا بصورت مسطح با تیرهای چوبی و پوشش ملاط كاه گل بوده در سالهای اخیر با پوششی از اسفالت ایزولاسیون شده است .
۵- نوع بهره برداری و خصوصیات بارز بنا :
این بنا در حال حاضر نیز بصورت مسكونی و تحت اختیار یكی از شركاء (آقای آدقلی ) می‌باشد .
۶- عوامل تزئین شده و نوع آنها :
خانه شیخ الاسلام از جمله ابینه قدیمی با تزئینات حائز اهمیت بوده كه می توان از آن به عنوان یك نمونه كامل از تزئینات خانه های قدیمی استان زنجان نام برد. از جمله تزئینات بكار رفته در بنا می توان به وجود گچبریهای بسیارزیبامزین به نقوش حیوانی و گیاهی ریال مقرنسكاری ، تالار های ضلع شمالی و جنوبی ، لمبه كاری سقف وجود اتاقهایی گرد حیاط ، نقاشی ستونهای تالار و غیره … اشاره كرد .
۷- نحوه مالكیت بنا و مشخصات ثبت آن در ردیف آثار تاریخی :
در حال حاضر این بنا در مالكیت ورثه مرحوم شیخ الاسلام بوده كه با توجه به نظر موافق و علاقهمند بودن ورثه در زمینه حفظ و ثبت آن اقدام لازم معمول گردیده است .
۸- اقدامات انجام شده در مورد بنا ذكر مشخصات :
با عنایت به ورثه ای بودن بنا و همچنین عدم رسیدگی لازم جهت حفاظت آن ، متاسفانه در قسمتهای زیادی از تزئینات دستخوش تخریب و فرو پاشی گردیده كه رسیدگی و استحكام بخشی اندام و تثبیت تزئینات باقی مانده ضروری می نماید .
۹- توضیح ضروری و اختصاصی بنا :
نظر به اینكه بنای مزبور محل سكونت و تدریس مرحوم شیخ الاسلام كه یكی از علمای بزرگ و بنام زنجان می باشد بوده و همچنین با عنایت به علاقمندی ورثه جهت حفاظت بنا و همچنین پیشنهادهای مكرر آنها در رابطه با هدیه بنا به سازمان میراث فرهنگی ثبت این بنا در فهرست آثار تاریخی كشور قابل توجه و لازم می باشد .
اشاره به اقداماتی كه در دوره های گذشته روی بنا انجام شده است .
۱- توسعه و یا تعمیرات و دخل و تصرف انجام شده تاكنون
با عنایت به بررسی به عمل آمده توسعه ای در بنا صورت نگرفته و در رابطه با تعمیرات انجام شده می توان به ایزو لاسیون بام كه با آسفالت انجام شده و سیمانكاری نمای اتاقهای ضلع شمالی ، گچكاری تالار ضلع شمالبی و غیره …. اشاره نمود .