تپه فرهاد گرد مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان – دورانهای تاریخی پس از اسلام است .
این اثر در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۰۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حریم تپه از شمال،شرق و غرب با باغها و خانههای ساکنان،محدود و تسطیح شده است.این قسمت از تپه به دلیل تسطیح شدن و همچنین قرارگیری زیر خانهها غیر قابل بررسی است.
در فاصله تقریبا ۲ کیلومتری جنوب غرب تپه رودخانهای با جهت شرقی غربی جریان دارد و در فاصله حدود یک کیلومتری جنوب شرق آن قبرستان معاصر واقعشده؛فاصله بین تپه تا رود و قبرستان تسطیح و کشت می شود .
فرهادگرد بر روی تپهای طبیعی شکل گرفته این مهم از مقطع قطعشده با باغها و خانهها کاملا مشهود است.با احتساب اینتپه طبیعی،ارتفاع فرهادگرد از سطح زمینهای اطراف ۱۱-۹ متر است و وسعت آن با محوطه اطراف که پراکندگی آثار در آن مشهود است حدود ۸ هکتار میباشد(به دلیل قرارگیری قسمتهای شمالی تپه زیرخانهها اندازهگیری دقیق ممکن نیست).تپهفرهادگرد به صورت مخروط نامنظمی است که سطح بالایی مسطح است.بر روی بلندترین قسمت تپه خشتهای پراکنده و شکسته مشاهده میشود.همچنین در قسمت شمالی تپه دیوارهای خشتی به طور پراکنده مشهودند که با توجه به تسطیح سطح زیرین و قطع حریم تپه دستری به دیوار و اندازهگیری آن تقریبا غیر ممکن است.
عموم سفالهای پراکنده روی سطح تپه سفالهای استامپی و دارای نقش کنده سلجوقی و سفالهای لعابدار قرون اولیه تا متاخر دوره اسلامی است.در پای تپه و در قسمتهای تسطیحشده شمالی و شرقی چند قطعه سفال متعلق به دوره آهن۳شناسایی شد .در بین سفالهای گردآوری شده قطعاتی به چشم میخورد که به نظر میرسد قطعات فاقد لعاب و با توجه به تکنیک ساخت قابل مقایسه با سفالهای دوره تاریخی اند.
به سوی جنوب تا حدود یک کیلومتری و تا قبرستان معاصر سفالهای پراکنده مشاهده میشود این پراکندگی تا حدی است که با احتساب شیب تپه به نظر میرسد روزی دامنه آثار تپ فرهادگرد تا قبرستان امتداد داشته است.سفال کتیبهدار مورد بحث در حد فاصل تپه و قبرستان و در میان مزارع توسط ع.گاراژیان شناسایی شد.
وجود سفالی کتیبهدار در فرهادگرد خود جای بحث دارد.چرا که حتی امروزه نیز وجود سواد در منطقه برای افراد موهبت بزرگی محسوب میشود و شهر فرهادگرد با توجه به دارا بودن دبیرستان یک استثنا در میان مناطق همجوار به شمار میرود.
اگرچه نمیتوان با تنها بررسی سطحی کاربرد محوطه و فرایند شکلگیری آن را دریافت اما با توجه به شناسایی سفال کتیبهدار ساسانی،سفالهای کتیبهدار اوایل دوره اسلامی و سفالهای مرغوب و لعابدار قرون میانه و متاخر اسلامی میتوان این فرض را مطرح کرد که تپه فرهادگرد استقراری مرکزی و با ساختاری پیچیده بوده است.
منبع: سیری در ایران