مهاباد یا مه آباد نامیست برای پیغمبری كهن كه فردوسی زردشت پیغمبر را نیز جزو خانواده‌ی مهابادیان قلمداد كرده است. كیومرث پیغمبری بوده كه او را مهاباد خوانده اند و نسل آدمی از او پدید آمده است (سرجان ملكم، تاریخ ایران) و هم چنین در كتاب دبستان المذاهب آمده است بزرگترین پیامبر و شاه و پدر آدمی در این دوره و روزگار مه آباد بوده كه به آذر هوشنگ نامور گشته و كتابش كلامیست یزدانی.» شهر پیشین و باستانی نزدیك مهاباد به نام دریاس (دریاز) وجود داشته كه امروزه خرابه هایی از آن برجای مانده و تنها روستایی نزدیك این شهر باستانی به همان نام به وجود آمده، شهر مهاباد در گذشته سابلاغ و ساوجبلاغ مكری نامیده میشد. سابلاغ واژه ای است تركی به معنی چشمه سرد. در سال ۱۳۱۴ به دستور رضاشاه به همان نام باستانی اش مهاباد كه یادآور زندگی قوم ماد در این دیار است نامگذاری شد.

مهاباد امروزی در دوره ی صفویه قصبه ای در حد شهری كوچك با چشمه ساران و باغها و بساتین زیبا بود و آن شكوه و اعتبار گذشته های دور را نداشته است. امیر شیره بیگ مكری در سال ۱۰۳۴ هجری قمری مكریان را از چنگ قزلباشان رهانید و شهر ساوجبلاغ (مهاباد‌فعلی) را مركز حكمرانی خویش قرار داد. « بداغ سلطان از سال ۱۰۶۳ تا ۱۱۱۱ هجری قمری حكمران منطقه ی عمومی مهاباد با وسعت زیادی بوده و از جمله آثار باقیمانده از وی مسجد جامع (مسجد سرخ) یا مدرسه شاه سلیمان صفوی است كه شاهكار معماری منطقه است و از دیگر آثار منسوب به دوره وی پل سرخ و پل بداغ سلطان و بندهای لج و داره لك میباشد. كؤخی كورتةك در روستای رةفتة سردشت) نیز از آثار منسوب به وی میباشد. از دیگر اقدامات ارزشمند وی احداث كتابخانه‌ای بزرگ و ارزشمند بوده است كه در سال ۱۷۳۰ میلادی آن را تأسیس نموده و وقف دوستداران و شیفتگان علم و دانش كرد.
بداق سلطان» یا «بداغ سلطان» كه نام وی در تاریخ اجتماعی منطقه همیشه به نیكی برده شده فرزند شیرخان و از نوادگان صارم بیگ مكری است كه به واسطه آثار ارزشمند تاریخی كه از خود به جای گذاشته نام وی درخشندگی خاصی نسبت به اسلاف و اخلا ف خویش دارد. بداغ سلطان در زمان شاه سلیمان صفوی می‌زیسته است و بسیار مورد توجه و احترام او بوده و نزد مردم به علت خدماتی كه به آنها و خاك مكری انجام داده محبوبیت زیادی داشته است. محدوده حكمرانی ایشان از دامنه كوه (قندیل) مرز ایران و عراق تا مراغه در آذربایجان شرقی و از آنجا تا ارومیه گسترش یافته بود و در دامنه‌ی كوه ییلاقی قندیل مرتع و چراگاه و اغنام و احشام ایلات و چادرنشینان به نام (یورت بداق) هنوز به زبان تركی بر سر زبانها باقی است. آرامگاه بداق سلطان یكی از بناهای زیبا و ارزشمند تاریخی و معماری دوره صــفویه‌اسـت. این‌بنا در جنوب شهر مهاباد بر روی تپه‌ای واقع شده است. آنجا قبرستانیست كهنه كه به واسطه قرار گرفتن آرامگاه بداغ سلطان در آن، قبرستان (بداغ سلطان) نامیده می شود و همچنین به گومبه زان (گنبدان) نیز مشهور است.

در نزدیكی این بنا، ویرانه ی بناهایی به چشم میخورد كه از نظر معماری بسیار به آرامگاه بداغ سلطان شبیه می‌باشد و چنین به نظر میرسد كه این بناها با آرامگاه بداغ سلطان در ارتباط بوده باشند. شاید این بناها را برای حفاظت از آرامگاه و خدمت به شیفتگان و دوستداران و زوار بداغ سلطان ساخته باشند. آوازه‌ی نام وی در سراسر كردستان و نواحی دیگر پراكنده است مردم از نواحی دور و نزدیك در روزهای تعطیل و مخصوصاً چهار شنبه ها به زیارتش می‌شتابند و او را صاحب كرامت میداننند. هركس گذرش به مهاباد این شهر مرموز و فراموش شده بیافتد، حتماً به زیارت این بزرگمرد می‌رود و ساعتی چند در كنار آرامگاه جاویدش به راز و نیاز با معبود خویش می‌پردازد و بداغ سلطان را واسطه آمرزش گناهان خویش قرار می‌دهد. در مورد كرامات بداغ سلطان روایات چندانی بر زبانهاست. بنای آرامگاه كنونی قبل از تصدی حكومت نامبرده و احتمالاً در دوره شیرخان بنا شده اما آنچه مسلم است بافت كنونی در زمان حكومت وی با تمام رسیده و هم اكنون گورزیر گنبد و در حقیقت مقبره میانی متعلق به وی می‌باشد. این بنای تاریخی كه دست ویرانگر زمانه بخش زیادی از آن را در معرض انهدام قرار داده بود. با زیربنای ۴۸۵/۱۳۵ متر در ابعاد ۹/۷ در ۵/۱۷ با پی سنگی و گنبد آجری ساخته شده است. اصل بنا به صورت شمالی ـ جنوبی احداث گردیده كه طی مرور زمان و عدم مراقبت بر اثر جنگهای مكرر و ناامنیهای منطقه ای بخش اعظم آن فرو ریخته بود بعد از گذشت سیصدوپنجاه سال از عمر آن در اواخر فروردین ۱۳۸۰ شمسی نخستین كلنگ بازسازی دوباره آن به زمین خورد.
گنبد بداغ سلطان با آجر قرمز ساخته شده است و حدود شش متر ارتفاع دارد و به وسیله دری ابتدا به دهانه یا دهلیز گنبد و سپس به خود گنبد می‌توان وارد شد مصالح به كار رفته در این بنا تركیبی از سنگ، آجر قرمز چهار گوش ملات ـ ماسه و آهك و دقیقاً بر اساس فرم معماری مقابر دوره صفوی است كه از سه قسمت شمالی جنوبی و گنبد دوار مركزی تشكیل شده است. جهت آن شمال ـ جنوب است كه ورودی شمالی در سالهای بعد از احداث تخریب شده بود كه با حفاری اولیه نمایان گشته است. این بنا مجموعاً دارای هفت پایه‌ی تزئینی در قسمت شرق و غرب با طاقنماهای تزئینی ورود ایوان شمال و جنوبی می‌باشد.
گنبد اصلی به فاصله ۲۰/۱ متر مازاد در قسمت شمالی و تقریباً در مركز بنا قرار گرفته است. قبور پیدا شده در كنار و اطراف آن نمایانگر یك دوره ی مشابه می‌باشد. بداق سلطان در این مكان به خاك سپرده شده و احتمال می‌رود یكی از قبور متعلق به شخص نیكوكار و خیّری باشد كه مورد تقدیس اهالی بوده و شاید به همین مناسبت اكنون به صورت زیارتگاهی برای عامه مردم در آمده است. در نزدیكی این بنا قبر كهن دیگری نیز وجود دارد كه مردم به زیارت آن آمده و مشخص نیست كه این قبر كهنه آرامگاه چه كسی است. آقای پدرام ضمن خاكبرداری و نظارت بر بازسازی بنا تكه ای از لوح شكسته‌ی بداغ سلطان را با ذكر تاریخ سال ۱۱۱۱ هجری قمری یافته است. با استناد بـــه این سند ارزنده می‌توان دریافت كه بداغ سلطان این مرد نامی در سال ۱۱۱۱ هجری قمری رخت از جهان بربسته است. امروزه گنبد بداغ سلطان مكری پذیرای مشتاقان و توریستان و جهانگردان است و از سوی سازمان میراث فرهنگی اقداماتی از قبیل دیواركشی محدوده ی گورستان بداغ سلطان و نصب تابلوی راهنما به دو زبان فارسی و انگلیسی و نیز كفپوشی محدوده بنا انجام گرفته است. این بنا در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است و یكی از چند آثار ارزشمند تاریخی شهر مهاباد میباشد.