یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری قزوین و یکی از جاهای دیدنی قزوین که نباید از دست داد گراند هتل می باشد .شاید کمتر گردشگری متوجه حضور اولین هتل ایران در خیابان پیغمبریه قزوین شود، چون جلوی آن را ایرانیت‌های فلزی محاصره کرده‌اند تا مبادا آواری به روی رهگذری فرو بریزد. با این حال این هتل یکی از یادگارهای ارزشمند دوره قاجار است که در سال ۸۴ با شماره ۱۲۸۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موقعیت جغرافیایی گراند هتل
گراند هتل در استان قزوین، شهر قزوین، شرق خیابان پیغمبریه (داخل حریم باغ چهل ستون و عالی قاپو) قرار دارد.
تاریخچه ساخت گراند هتل
در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار کاروانسراهای بسیاری وجود داشتند که تعداد آن‌ها در عهد مظفری بیشتر هم شد. ولی زمانی که شاه قاجار به فرنگستان رفت، هتل به سبک اروپایی از جمله تحفه‌های سفر وی بود؛ در ابن رابطه، اولین نمونه از هتل‌های اروپایی با نام «گراند هتل» در قزوین، سپس در بندرانزلی و بعدها به صورت هتل‌های زنجیره‌ای امین‌السلطان در خیابان جدید قم و تهران ساخته شدند. گراند هتل قزوین از قدیمی‌ترین گراند هتل‌های باقی‌مانده در کل ایران محسوب شده و در طول عمر خود شاهد وقایع بزرگی نظیر طراحی کودتای رضا شاه بوده است.
سینما گراند هتل
در جبهه جنوبی بنا و در سال ۱۳۱۰ سالن سینمایی به نام «تابستانه» ایجاد شد که در سال ۱۳۱۹ دچار حریق شد. البته این سینما دوباره مرمت شده و تا سال ۱۳۵۶ فعال بود تا اینکه با آتش‌سوزی مجدد از بین رفت و دیگر بازسازی نشد. این بنا هم اکنون در مجموعه باغ فرهنگی قزوین قرار گرفته و در حال بازسازی است. پشت این عمارت در محل کنونی مدرسه علامه محمد قزوینی بنای عدلیه قرار داشته است.
متاسفانه این هتل هر روز خراب‌تر می‌شود و کسی هم برای احیای آن کاری انجام نمی‌دهد. حدود ۸ سال پیش قرار شد هتل را مرمت کنند که به سرانجام نرسید. حتی شمع‌بندی و کارهای دیگر هم انجام شد، اما به دلایل نامشخص ناتمام ماند.
مشخصات معماری و وضعیت کنونی بنا
«گراند هتل» از اولین نمونه‌های هتل به شیوه مدرن و اروپایی در اواخر دوره قاجار است. ورودی اصلی هتل در ضلع غربی ساختمان قرار دارد. طرفین آن دارای روکوب چوبی است، این ورودی به فضای تقسیم، که در طبقه میانی واقع شده، می‌رسد. در دو طرف این فضا، تالارهای ستون‌داری با سقف طاق و قوس و قزح های خمیده (تویزه) قرار گرفته‌اند. این تالارها از سمت غرب مشرف به خیابان و از سمت شرق به ایوان ستون‌داری منتهی می‌شوند.
فضای تقسیم توسط پلکان چوبی به حیاط و طبقه زیرین هتل راه دارد. طبقه همکف حیاط به صورت تالارهایی با ستون‌های قطور آجری و با پوشش طاق و تویزه است. اتاق‌های هتل در طبقه اول قرار دارند، راه ارتباطی این طبقه از طریق دو پلکان چوبی است، در این طبقه ۱۸ اتاق وجود دارد که از غرب و شرق با ایوان به خیابان و حیاط مُشرف می‌شوند. اما حالا از همه این‌ها در و پنجره‌ای نیمه‌باز و شکسته باقی مانده است.
این بنا در فهرست واگذاری هیئت دولت از طریق صندوق احیا قرار دارد، کارشناسان رسمی دادگستری باید از محل بازدید کنند تا مدت زمان واگذاری و مبلغ اجاره و مرمت گراند هتل را مشخص کنند تا مبتنی بر آن بتوانند آن را به صورت مزایده در بخش خصوصی واگذار کنند.
حوادث سیاسی مرتبط با گراند هتل قزوین
در دوران قاجار و پهلوی، ایران یکی از کشورهایی بود که همواره سنگینی سایه بیگانگان را در تمام نقاط خاک خود احساس می‌کرد. نیمه دوم قرن ۱۲ ه. ش، یکی از دوره‌های سیاه مصادف با نفوذ دولت انگلستان در ساختار حکومت ایران بود و کسب امتیازات تا جایی پیش رفت که امتیازات ظالمانه نام گرفت. در این میان، کشور‌های استعماری دیگری همچون روسیه تزاری، در مرتبه بعد قرار می‌گیرند.
انگلیسی‌ها در اجرای استراتژی خود در ایران از دو عنصر سیاسی و نظامی مانند سیدضیا و رضاخان، استفاده کردند و زمینه‌های لازم را با ایجاد توافقی میان این دو عامل و دیگر همدستان خود فراهم کردند. نیروهای قزاق به فرماندهی رضاخان میرپنج، سوم اسفند ۱۲۹۹ از قزوین به تهران حرکت کرده و آن شهر را تصرف کردند و پس از استقرار کامل، سیدضیا به عنوان نخست وزیر، مامور تشکیل کابینه شد و رضاخان نیز سمت وزیر جنگ را به عهده گرفت.
ستاد فرماندهی کل قوای انگلستان در ایران، در گراند هتل قزوین قرار داشت و صفحه حساس دیگری از تاریخ پرفراز و نشیب ایران با دخالت خارجی در این هتل لوکس قزوین ورق خورد. آیرون ساید، ژنرال انگلیسی، طرح نهایی کودتایی را که قرار بود در تهران به وقوع بپیوندد با معاون خود «کلنل اسمایس» مورد آخرین بررسی قرار می‌داد. آیرون ساید در دفتر یادداشت‌هایش چنین نوشته است:
نظر شخصی من این است که باید دست قزاق‌های ایرانی را برای حمله به تهران و قبل از آن که نیروهای ما ایران را ترک کنند، باز گذاشت. در واقع یک دیکتاتوری نظامی در ایران بهترین راه غلبه بر مشکلات کنونی ماست.
بنابراین این هتل جزو مکان‌هایی است که هم به عنوان اولین بنایی هتل سبک اروپایی ساخته شده است و هم به دلیل وقایع تاریخی که تاثیر فراوانی در گذشته‌ی ایران داشته اند، معروف است.
فضای تقسیم توسط پلکان چوبی به حیاط و طبقه زیرین هتل راه دارد. طبقه همکف حیاط به صورت تالارهایی با ستون‌های قطور آجری و با پوشش طاق و تویزه است. اتاق‌های هتل در طبقه اول قرار دارند، راه ارتباطی این طبقه از طریق دو پلکان چوبی است، در این طبقه ۱۸ اتاق وجود دارد که از غرب و شرق با ایوان به خیابان و حیاط مُشرف می‌شوند. اما حالا از همه این‌ها در و پنجره‌ای نیمه‌باز و شکسته باقی مانده است.
منبع: سیری در ایران