وجود بقایای زبان دیرین و كهن تاتی دلیلی بر تاریخی بودن روستاهای هرزند بوده و به تمام آثار و بقایای تاریخی این منطقه حیثیت تاریخی می بخشد. قلعه با ارزش و مهم سن سارود در این منطقه واقع است. قدمت قلعه سن سارود به دوران قبل از میلاد برمیگردد ولی در طول تاریخ توسط دولتهای مختلف از آن استفاده شده و آخرین آثار معماری آن مربوط به قرون اولیه اسلام است.این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۱۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بقایای قلعه قرون وسطایی سن سارود و بقولی جن جارود هنوزپا بر جاست. گفته میشود این قلعه در قرن ۱۴و۱۳ میلادی بنا شده است اما وجود تخته سنگ های بزرگی در قسمت شرقی قدمت آن را به دوران قبل از میلاد می رساند.قسمتی از حصار دفاعی قلعه ما بین دو سینه تپه در ضلع جنوب و شمالی سالم باقی مانده است كه در آن آثار برج های نیم استوانه ای بیرون زده است.در داخل قلعه پی هایی از چند اتاق كوچك به چشم می خورد.دیوارهای قلعه از سنگ لاشه و ملاط گل و آهك ساخته شده است در نزدیكی قلعه قبرستانی وجود دارد كه حالت یك قبرستان اسلامی را نمایان می كند با توجه به نزدیكی این قلعه به مرزهای فعلی ارمنستانت بخصوص با در نظر گرفتن اینكه این منطقه تا نزدیكی های تبریز مامن اولیه ارمنیان بوده است دلیل بنا و مورد استفاده آن كاملا مشخص نگردیده است كه آیا اینجا مامن اولیه ارمنیان بوده یا مسلمانان؟ و سرگذشت آن در زمان تخریب چه بوده است؟
در جنوب خاوری قلعه سن سارود اثرات و جای پاهایی وجود دارد كه می توان گفت با توجه به این كه در قدیم با حفر و كندن علائمی جهت رویت و رصد ستارگان استفاده می كردند با توجه به آن مسایل می توان گفت كه این علایم هم برای همان منظور ساخته و كنده شده باشد و دایره البروج ستارگان را با چنین نشانه هایی می توانستد ترسیم كنند.

آثار و علائم نشان می دهد كه آخرین آثار معماری انجام یافته بر روی این قلعه مربوط به قرون اولیه اسلامی است و معماری آن نیز مطابق با معماری دوره اسلامی می باشد و آن، از گچ كاری های داخل قلعه كه در اثر كنده كاری ها نمایان شده كاملا مشهوداست.

مسیر دسترسی به قلعه سن سارود:

در شش كیلومتری كاروانسرای تیموری معروف به «آیراندایبی» كه خود در ۲۶ كیلومتری شمال مرند است بر روی پشته سنگی مرتفع بین دو بازوی رودخانه واقع است. این قلعه در جنوب روستای هرزندات و در میان باغات بر بلندی بنا شده است.
آدرس:آذربایجان شرقی٬ مرند، بخش مرکزی، روستای هرزند جدید

منبع:
tripyar.com